استفاده از متریک اندازه مؤثر شبکه در تحلیل از هم گسیختگی پوشش‌های جنگلی محدودة اثر جاده در پارک ملی گلستان

زبردست, لعبت; یاوری, احمدرضا; صالحی, اسماعیل; مخدوم, مجید

استفاده از متریک اندازه مؤثر شبکه در تحلیل از هم گسیختگی پوشش‌های جنگلی محدودة اثر جاده در پارک ملی گلستان

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری برنامه ریزی محیط زیست، دانشکدة محیط زیست، دانشگاه تهران

² استادیار دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران(ارزیابی و اکولوژی کوهستان)

³ گروه مدیریت و برنامه ریزی دانشکدة محیط زیست دانشگاه تهران، دکتری شهرسازی

⁴ استاد محیط زیست دانشکدة منابع طبیعی، دانشگاه تهران

چکیده

از هم گسیختگی یکی از مهم‌ترین فرایندهای فضایی منجر به بروز تغییر در سیمای سرزمین است که شامل تبدیل پوشش یا زیستگاهی خاص به قطعات کوچکتر و دارای ارتباط کمتر و کاهش پایداری و زیست پذیری آنهاست. از مهم‌ترین عوامل بروز از هم‌گسیختگی در زیستگاهها و پوشش‌های طبیعی، جاده‌ها هستند. حضور جاده‌ها در مناطق حساس زیستی، بخصوص مناطق تحت حفاظت، کاهش ارزش‌ها و کارکردهای مؤثر این گونه مناطق را به همراه خواهد داشت که از بارزترین نمونه‌های آن در کشور ایران، حضور جاده در پارک ملی گلستان است. این جاده که به علت موقعیت‌یابی نادرست (واقع شدن در حریم رودخانه) در اثر سیل‌های اوایل دهة 1380 تخریب شد، مجددا در موقعیت فعلی خود در حال بازسازی و استفاده است. در این تحقیق سعی بر آن است که شاخصی کمی برای آثار منفی ساختاری ناشی از جاده بر پارک ملی گلستان ارایه شود. یکی از متریک‌های مناسب برای کمی‌سازی فرایند از هم‌گسیختگی، انداة مؤثر شبکه است‌که نشان‌دهندة احتمال اتصال بین دو نقطه در سیمای سرزمین و جدا نشدن آنها به‌وسیلة موانع ساختاری بوده و برای بررسی تأثیرات ناشی از جاده‌ها مناسب است. محاسبة این متریک در این واحد فضایی برای دو دورة زمانی (1366 و 1387) مبین کاهشی معادل 40/47 درصد در اندازه آن است که نشان‌دهندة افزایش از هم‌گسیختگی و کاهش پیوستگی در پوشش مورد نظر (جنگل‌های متراکم) در محدودة اثر جاده در پارک ملی گلستان است. با توجه به حساسیت اکولوژیکی بالای جنگل‌های محل عبور جاده، لازم است پایش آنها جایگاه خاصی در برنامه مدیریتی پارک ملی گلستان داشته باشد.

کلیدواژه‌ها