شکاف جنسیتی در کنشگری زیست محیطی: یک تحلیل جامعه شناختی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه جامعه شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران

چکیده

در مطالعات اجتماعی محیط زیست مطالب بسیاری درباره جنسیت و رابطه‌اش با کنشگری محیط زیستی آمده است، اما در جامعه ایرانی مورد مطالعه تجربی قرار نگرفته است. در این مقاله سعی شده است تا میزان کنشگری محیط زیستی زنان و مردان در اعضای سازمان‌های مردم نهاد محیط زیستی در استان آذربایجان شرقی بررسی گردد. این پیمایش با حجم نمونه 375 نفر به روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای با انتصاب متناسب انجام شد. در تحلیل داده ها از روش رگرسیونی چندمتغیره حداقل مربعات استفاده گردید و نتایج نشان داد که تفاوت معناداری در کنشگری مردان و زنان در سطوح مختلف فعالیتی سازمان‌های مردم نهاد محیط زیستی وجود ندارد. همچنین، عوامل مشابهی میزان کنشگری زنان و مردان را پیش‌بینی می‌کنند. اما نوع کنشگری زنان و مردان در سازمان‌های مردم نهاد محیط زیستی، به طور معناداری متفاوت است؛ کنشگری مردان در سطوح اساسی و با اهمیت و کنشگری زنان در سطوح حمایتی و کم اهمیت اتفاق افتاده است. این نتایج با ادبیات نظری پژوهش که تقسیم کار جنسیتی و دسترسی محدود بیوگرافیکی زنان را در کنار عوامل افزایش دهنده کنشگری مانند ارزش‌های محیط زیستی و نگرانی محیط زیستی، عاملی مؤثر بر کنشگری عنوان می‌کنند، سازگار است.

کلیدواژه‌ها


عباس‌زاده،م.، بنی‌فاطمه، ح.، علی‌زاده اقدم، م. و علوی، ل. 1394 . ساخت و اعتباریابی مقیاس سنجش سازه دلبستگی مکانی در میان شهروندان شهر تبریز (پژوهشی در حوزة جامعه‌شناسی شهری)، مطالعات جامعه‌شناختی شهری،5(16): 31-58.
عباس زاده، م.، بنی‌فاطمه، ح.، علی‌زاده اقدم، م. و علوی، ل. 1395. تأثیر مداخله‌ای نگرش مسئولانه زیست‌محیطی بر رابطه بین دلبستگی مکانی و رفتار مسئولانه زیست‌محیطی، جامعه‌شناسی کاربردی،27(2):61-80 .
عباس‌زاده، م. و علوی، ل. 1395. نقش پدیدة سرریز در گذار رفتار مسئولانه محیط‌زیستی از حوزة خصوصی به حوزة عمومی، محیط‌شناسی،42(4): 753-769.
ولی‌زاده، ن.، بیژنی، م. و عباسی، ع. 1396. تحلیل روانشناسی محیط‌زیستی رفتار مشارکت گرایانه کشاورزان در حفاظت از آب در حوزه آبریز دریاچه ارومیه، تحقیقات منابع آب ایران، 13(4): 17-27.
Binder, M. and Blankenberg, A.K. 2016. Environmental concerns, volunteering and subjective well-being: Antecedents and outcomes of environmental activism in germany. Ecological Economics, 124, 1-16.
Blake, D.E. 2001. Contextual effects on environmental attitudes and behavior. Environment Behavior, 33(5):708-725.
Blake, D. E., Guppy, N. and Urmetzer, P. 1997. Canadian public opinion and environmental action: Evidence from british columbia. Canadian Journal of Political Science, 30(3): 451-472.
Boyd, M. 1998. Gender inequality: Economic and political aspects. New Society: Sociology for the 21st Century. Toronto: :Harcourt Brace&Company.
Briscoe, M. D., Givens, J. E., Hazboun, S. O. and Krannich, R.S. 2019. At home, in public, and in between: Gender differences in public, private and transportation pro-environmental behaviors in the us intermountain west. Environmental Sociology, 5(4):374-392.
Brulle, R. J. 1996. Environmental discourse and social movement organizations: A historical and rhetorical perspective on the development of us environmental organizations. Sociological Inquiry, 66(1):58-83.
Crook, S. and Pakulski, J. 1995. Shades of green: Public opinion on environmental issues in australia. Australian Journal of Political Science, 30(1):39-55.
Dauphinais, P. D., Barkan, S. E. and Cohn, S. F. 1992. Predictors of rank-and-file feminist activism: Evidence from the 1983 general social survey. Social Problems, 39(4):332-344.
Davidson, D. J. and Freudenburg, W. R. 1996. Genderand environmental risk concerns: A review and analysis of available research. Environment Behavior, 28(3):302-339.
Dzialo, L. 2017. The feminization of environmental responsibility: A quantitative, cross-national analysis. Environmental Sociology, 3(4):427-437.
Hsu, H.-P., Boarnet, M.G. and Houston, D. 2019. Gender and rail transit use: Influence of environmental beliefs and safety concerns. Transportation research record, 2673(4):327-338.
Kennedy, E.H. 2016. Environmental politics and women's activism. The Wiley Blackwell Encyclopedia of Gender Sexuality Studies, pp.1-4.
Kennedy, E. H. and Kmec, J. 2018. Reinterpreting the gender gap in household pro-environmental behaviour. Environmental Sociology, 4(3):299-310.
Kidd, Q. and Lee, A.-R. 1997. Postmaterialist values and the environment: A critique and reappraisal. Social science quarterly, pp.1-15.
McAdam, D. 1986. Recruitment to high-risk activism: The case of freedom summer. American journal of sociology, 92(1):64-90.
McFarlane, B. L. and Hunt, L. M. 2006. Environmental activism in the forest sector: Social psychological, social-cultural, and contextual effects. Environment Behavior, 38(2):266-285.
Mohai, P. 1992. Men, women, and the environment: An examination of the gender gap in environmental concern and activism. Society & Natural Resources, 5(1):1-19.
Momsen, J.H. 2000. Gender differences in environmental concern and perception. Journal of geography, 99(2):47-56.
Opp, K.D. 1990. Postmaterialism, collective action, and political protest. American Journal of Political
Science, 34(1):212-235.
Stren, P. 2000. Toward a coherent theory ofenvironmentally significant behaviour. Journal of Social Issues, 56(3):407-424.
Tindall, D. 2002. Social networks, identification and participation in an environmental movement: Low‐medium cost activism within the british columbia wilderness preservation movement. Canadian Review of Sociology, 39(4):413-452.
Tindall, D., Davies, S. and Mauboules, C. 2003. Activism and conservation behavior in an environmental movement: The contradictory effects of gender. Society Natural Resources, 16(10): 909-932.
Tindall, D. and Piggot, G. 2015. Influence of social ties to environmentalists on public climate change perceptions. Nature Climate Change, 5(6):546-549.
Xiao, C. and Hong, D. 2010. Gender differences in environmental behaviors in china. Population Environmental Sociology, 32(1):88-104.
Xiao, C. andHong, D. 2018. Gender differences in environmental behaviors among the chinese public: Model of mediation and moderation. Environment Behavior, 50(9):975-996.
Xiao, C. and McCright, A. M. 2012.Explaining gender differences in concern about environmental problems in the united states. Society Natural Resources, 25(11):1067-1084.