تحلیل ساختاری اثرات مولفه‌ها‌ی موثر بر فضای تاب‌آور (مورد پژوهی: بازار تاریخی تبریز)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه معماری، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران

2 گروه معماری. واحد اردبیل. دانشگاه آزاد اسلامی. اردبیل. ایران

3 دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران.

4 گروه معماری دانشکده عمران، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

چکیده

امروزه فضاهایی که بدون در نظرگیری زمینه طراحی شده‌اند، در مواجهه با تحولات آسیب‌پذیر بوده و کارایی خود را سریع از دست می‌دهند. در این میان ویژگی‌های فضایی هرچند به تاب‌آوری کمک می‌کند اما به ‌تنهایی کافی نبوده و همخوانی فضا با زمینه بیشترین اهمیت را دارد. لذا با هدف تحلیل چگونگی اثرگذاری مولفه‌های زمینه‌ و قابلیت‌های فضایی در تداوم حیات بازار تاریخی تبریز مطالعه حاضر به‌روش تحقیق ترکیبی با ابزار گردآوری اطلاعات از طریق پرسشنامه، مشاهده و سندکاوی انجام گرفت. براساس نتایج تطبیقی داده‌های کمی-کیفی وضعیت تاب‌آوری بازار در حد مطلوبی قرار دارد و بین مولفه‌های زمینه‌ای و قابلیت‌های فضایی با تاب‌آوری فضایی رابطه معنی‌داری برقرار است که بیشترین اثرگذاری زمینه‌گرایی بر تاب‌آوری با میانجی‌گری قابلیت‌های فضایی صورت گرفته، بنابراین اثر غیرمستیقم آن بیشتر می‌باشد. زمینه زیست‌محیطی و فرهنگی و قابلیت تطبیق‌پذیری و واکنش‌پذیری فضا دارای بیشترین تاثیر و زمینه کالبدی و قابلیت انعطاف‌پذیری دارای کمترین تاثیر هستند. لذا فضای زمینه‌گرا در طی زمان‌ از طریق حفظ انسجام و پیوستگی خود و به ‌واسطه ظرفیت مقابله آن در برابر اختلالات از طریق ارتقای قابلیت‌ها و راهبردها می‌تواند با حفظ هویت تاب‌ بیآورد و به حیات کالبدی و عملکردی خود ادامه دهد

کلیدواژه‌ها


اکبری، ع.، بذرافکن، ک.، تهرانی، ف. و سلطانزاده، ح. 1396. تبیین روش‌های طراحی زمینه‌گرایی و منطقه‌گرایی در معماری ایران (نمونة مطالعاتی: اثرهایی شاخص با دوره‌های زمانی متفاوت از معماری شهر تهران). فصلنامه مدیریت شهری (48): 327-342.
بحرینی، س.‌ح. 1393. فرایند طراحی شهری. تهران: دانشگاه تهران.
بهزادفر، م. 1384. طراحی شهری در زمینه بررسی موردی بم. فصلنامه آبادی، (49):82-96.
برولین، ب.‌س. 1383. معماری زمینه‌گرا، سازگاری ساختمان‌های جدید با قدیم. ترجمه راضیه رضازاده، تهران: نشر خاک.
بل، س. 1386. منظر الگو ادراک و فرایند. ترجمه بهناز امین‌زاده، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
تولایی، ن. 1380. زمینه‌گرایی در شهرسازی. مجله هنرهای زیبا (10): 34-43.
رازقی، ع‌ر.، درخشانی، ن. 1394. سنجش نگرش بازاریان نسبت به تاب‌آوری ارزش‌های تاریخی-فرهنگی در حفاظت از بازار تاریخی تهران. دو فصلنامه مرمت و معماری ایران، 5(10): 103-91.
رازقی، ع.‌ر. و درخشانی، ن. 1396. تاب‌آوری کالبدی و عملکردی در بازار تاریخی تهران. نشریه علمی مرمت و معماری ایران. 7(13): 135-151.
سهیلی، ج.، بحرالعلومی، ز. 1393. زمینه‌گرایی در معماری. گوهر دانش.
شاهی‌زارع، س.، کرمی، ا. و رفیعیان، م. 1398. تجزیه و تحلیل کیفیت سکونت در مجتمع‌های مسکونی شهری از طریق مؤلفه‌های زمینه‌گرایی ( نمونة موردی: شهر اردبیل). محیط‌شناسی، 45(3): 431-451.
شفقی، س. 1378. نقش بازار در ساختار شهر اسلامی. فصلنامة تحقیقات جغرافیایی. (52 و53): 63-87
شیرانی، ز.، پرتوی، پ. و بهزادفر، م. 1396. تاب‌آوری فضایی بازارهای تاریخی(موردپژوهی: بازار قیصریه اصفهان). باغ نظر 14(52): 49-58.
علوی‌زاده، س‌.ا.، اسلامی، س.‌غ. و حبیب، ف. 1397. بررسی تأثیر میزان زمینه‌گرایی بناهای میان‌افزا بر تداوم حیات بافت تاریخی بازار سنتی ایرانی ( نمونه موردی: حریم درجه دو بافت تاریخی بازار سنتی اردبیل). فصلنامة پژوهش‌های معماری اسلامی. 6(6): 69-85.
فرزادبهتاش، م‌.ر.، پیربابایی، م‌.ت.، کی‌نژاد، م‌.ع. و آقابابایی، م.‌ت. 1391. تبیین ابعاد و مؤلفه‌های تاب‌آوری شهرهای اسلامی. فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی 18(9): 113-121.
قبادیان، و. 1388. مبانی و مفاهیم در معماری معاصر غرب. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
قرایی، ف.، مثنوی، م‌.ر. و حاجی‌بنده، م. 1396. بسط شاخص‌های کلیدی سنجش تاب‌آوری مکانی-فضایی شهری؛ مرور فشرده ادبیات نظری. باغ نظر 14(57): 19-32.
کارمونا، م.، جان، پ. و چاپمن، د. 1394ب. از سیاست طراحی تا کیفیت طراحی: تدبیر طراحی در استراتژی‌های جامعه، چارچوب‌های توسعة محلی و برنامه‌های اجرایی. ترجمه: کامران ذکاوت؛ سپیده کریمی‌فر و زیبا کاظمی، تهران: انتشارات آذرخش.
کارمونا، م.، هیت، ت.، تیسدل، ت. و استیون، ت. 1394الف. مکان‌های عمومی فضای شهری: ابعاد گوناگون طراحی شهری. ترجمه: فریبا قرائی؛ مهشید شکوهی؛ زهرا اهری و اسماعیل صالحی، چاپ سوم، تهران: انتشارات دانشگاه هنر
مهدوی‌نژاد، م.‌ج.، بمانیان، م.‌ر. و ملایی، م. 1390. فرایند طراحی زمینه‌گرا- تجربه معماری89- 1388. نقش جهان (1): 34-21.
هاشم‌پور، پ.، نژادابراهیمی، ا. و یزدانی، ث. 1397. کاربست رویکرد زمینه‌گرایی در بازآفرینی بافت‌های تاریخی (نمونه موردی: میدان صاحب‌الامر تبریز). مجله معماری و شهر پایدار 6(1): 105-126.
Aitchison, Mathew. 2012. Finding the context in mies. Journal of the Society of Architectural Historians, 22 (2): 186-207
Barata-Salgueiro, T. and Erkip, F. 2014. Retail planning and urban resilience. Cities 36: 107-111.
Beirao, J. 2011. Generative tools for flexible urban design. Atlantis, 22 (2): 39-41.
Bernier, Q. and Meinzen-Dick, R. 2014. Resilience and social capital: Intl Food Policy Res Inst.
Çizgen, G. 2012. Rethinking the role of context and contextualism in architecture and design. Master in Science of Architecture Thesis. Eastern Mediterranean University: Cyprus
Colburn, L. and Seara, T. 2011. Resilience, vulnerability, adaptive capacity, and social capital. 2nd National Social Indicators Workshop, NOAA Fisheries Service. September.27-29.
Cumming, G.S. 2011a. Spatial resilience: integrating landscape ecology, resilience, and sustainability. Landscape ecology 2: 899-909.
Cumming, G.S. 2011b. Spatial resilience in social-ecological systems: Springer Science & Business Media.
Cumming, G.S. Collier, J. 2005. Change and identity in complex systems. Ecology and society 10(1):1-14.
Dolega, L, Celińska-Janowicz, D. 2015. Retail resilience: A theoretical framework for understanding town centre dynamics. ARTYKULY 60: 8-31.
Erkip, F., Kızılgün, Ö., Akinci, G.M. 2014. Retailers’ resilience strategies and their impacts on urban spaces in Turkey. Cities 36: 112-120.
Fernandes, J.R. and Chamusca, P. 2014. Urban policies, planning and retail resilience. Cities 36: 170-177.
ICHHTO. 2009. Executive summary Tabriz Historical bazaar complex. 1st ed. Geneve: UNESCO
Kärrholm, M., Nylund, K. and de la Fuente,PP. 2014. Spatial resilience and urban planning: Addressing the interdependence of urban retail areas. Cities 36: 121-130.
Ozuduru, BH., Varol, C., Ercoskun, O.Y. 2014. Do shopping centers abate the resilience of shopping streets? The co-existence of both shopping venues in Ankara, Turkey. Cities 36: 145-157.
Simmie, J. and Martin, R. 2010. Editor’s choice: The economic resilience of regions: Towards an evolutionary approach. Cambridge Journal of Regions, Economy & Society, 3(1): 27–43.
Singleton, A., Dolega, L., Riddlesden, D., Longley, P. 2016. Measuring the spatial vulnerability of retail centres to online consumption through a framework of e-resilience. Geoforum 69: 5-18.
Uraz, T., Pulhan, H. and Ulucay, P., V. O. Ülker (ed.). 2010. Iz birakmis kibrisli turkler. Sempozyumu – 5: Ahmet Vural Behaeddin & Ali Atakan, doğu akdeniz üniversitesi yayinlari.
Wilson, G.A., Schermer, M. and Stotten R. 2018. The resilience and vulnerability of remote mountain communities: The case of Vent, Austrian Alps. Land Use Policy71:372-383.
Wrigley, N. and Dolega, L. 2011. Resilience, fragility, and adaptation: new evidence on the performance of UK high streets during global economic crisis and its policy implications. Environment and Planning A 43: 2337-2363.