بررسی تطبیقی چالش‌های زیست‌محیطی در مناطق مرکزی، میانی و پیرامونی شهرها (مطالعۀ موردی: مناطق دو، یازده و بیست‌ودو تهران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه شهرسازی، دانشگاه هنر، تهران

2 دانشجوی دکتری شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، مدرس دانشگاه جامع علمی- کاربردی

چکیده

در حال حاضر چالش‌های زیست‌محیطی از مهم‌ترین دغدغه‌های بشری محسوب می‌شوند. این مسئله زمانی بیشتر بر نگرانی‌ها افزوده که با پیچیدگی‌هایی همراه بوده است. تحقیقات نشان می‌دهند که چالش‌های زیست‌محیطی ریشه در عواملی دارند که در سطوح مختلف جهانی، منطقه‌ای و محلی مطرح‌اند. در این مورد اگرچه تاکنون مطالعات زیادی در خصوص ابعاد مختلف زیست‌محیطی شهرها انجام شده است، یک نگاه جدید با دید مکانی و جغرافیایی می‌تواند ابعاد جدیدی از عوامل و آثار زیست‌محیطی را مشهود کند. بدین ترتیب مطالعه و بررسی چالش‌های زیست‌محیطی جامعۀ شهری یکی از ضروریات شناخت مسائل شهری در وضع کنونی محسوب می‌شود، تا با دید و ادراکی عمیق از وضع مسائل محیط‌زیست شهری قدم‌های اساسی‌تری برای رفع چالش‌های زیست‌محیطی برای رسیدن به شهر با کیفیت زیست مطلوب برداشته شود.
هدف از انجام مقالۀ حاضر، مقایسۀ چالش‌های زیست‌محیطی در بافت‌های مرکزی، میانی و حاشیه‌ای در کلان‌شهر تهران است. روش تحقیق در مطالعۀ حاضر، توصیفی- تحلیلی و نوع تحقیق، کاربردی و رویکرد آن، به دو صورت کمّی و کیفی است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که منطقۀ 11 با کسب حداکثر امتیاز نهایی یعنی 455/502 دارای بیشترین آلودگی‌های زیست‌محیطی است. منطقۀ 2 با امتیاز نهایی 455/307 با فاصلۀ اندکی در ردیف دوم و منطقۀ 22 با امتیاز نهایی 09/190 در ردیف سوم جای می‌گیرد که منطقۀ 22 به نسبت از شرایط مطلوب زیست‌محیطی برخوردار است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


احمدی، ح. 2000 م. ریشه‌های پیدایش ایدۀ شهر سالم، فصلنامۀ بین‌المللی فنی، مهندسی ساخت شهر، 1- 9.
امین‌زاده، ب. 1379. تأثیرات برج‌سازی در محیط شهری: محلۀ الهیۀ تهران، مجلۀ محیط‌شناسی، شمارۀ 26 تهران، دانشگاه تهران، ص 106 تا 116.
آمارنامۀ تهران. 1389. 1390. چاپ اول، انتشارات سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران.
بحرینی، ح. 1376. شهرسازی و توسعۀ پایدار، شمارۀ 17، مجلۀ رهیافت، شورای پژوهش‌های علمی، تهران.
بهزادنسب، ج. 1387. دانشنامۀ مدیریت شهری و روستایی، انتشارات سازمان شهرداری‌ها، تهران.
بیات، ر. 1383. سهم‌بندی منابع تولید آلودگی هوای شهر تهران، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد گرایش مهندسی محیط‌زیست، دانشگاه صنعتی شریف.
حقیقت‌نائینی، غ. 1388. انگارۀ طراحی «فرم شهری پایدار» و شهر تاریخی، مطالعۀ موردی: بررسی سکونتگاه‌های حوزۀ بیابانی استان اصفهان، نشریه‌نامۀ معماری و شهرسازی، تهران، دانشگاه هنر، شمارۀ 3، ص 41 تا 56.
حمل و نقل و ترافیک تهران در یک نگاه. 1383، 1384 و 1386. انتشارات شرکت مطالعات جامع حمل و نقل و ترافیک تهران.
ربیعی‌فر، و.، زیاری، ک.، حقیقت‌نائینی، غ. 1392. ارزیابی توسعۀ پایدار شهر زنجان از دیدگاه زیست‌محیطی بر پایۀ تکنیک swot، شمارۀ شانزدهم، سال چهارم، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای.
سازمان حفاظت محیط‌زیست. 1378. همایش شهر سبز، تهران.
شرکت کنترل کیفیت هوا. 1376. شهر تهران.
صفوی، ی.، علیجانی، ب. 1385. بررسی عوامل جغرافیایی در آلودگی تهران، شمارۀ 58، پژوهش‌های جغرافیایی، صص 99- 112.
طرح‌های جدید توسعۀ شهر تهران (راهبردی، ساختاری و عملیاتی). 1389. مهندسین مشاور پارس بوم، مصوبۀ طرح تفصیلی یکپارچة شهر تهران، معاونت شهرسازی و معماری.
کوشیار، گ. 1382. شاخص‌های توسعۀ پایدار، نشریۀ مدیریت، شمارۀ 77- 78، تهران، 32- 37.
گزارش مقدماتی وضعیت محیط‌زیست شهر تهران. 1386. انتشارات مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران.
لقایی، ح.، محمدزاده تیکانلو، ح. 1378. مقدمه‌ای بر مفهوم توسعۀ شهری پایدار و نقش برنامه‌ریزی شهری، شمارۀ 6، مجلۀ هنرهای زیبا دانشگاه تهران.
مطالعات جابه‌جایی و حمل و نقل و شبکه‌های ارتباطی طرح جامع تهران. 1385. جلد 1 و2، مهندسین مشاور توسعۀ بوم‌سازگان پایدار، مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران.
مهندسین مشاور پارت. 1382. مطالعات زیست‌محیطی، جلد چهارم، طـــرح مـطالعــات و بـررسـی مسائل ‌توسعۀ شهری منطقۀ 11 تهران، حوزۀ ‌معاونت ‌شهرسازی‌ و معماری، شهرداری تهران.
مهندسین مشاور سراوند. 1382. مطالعات زیست‌محیطی، جلد چهارم، طـــرح مـطالعــات و بـررسـی مسائل ‌توسعۀ شهری منطقۀ 2 تهران، حوزۀ ‌معاونت‌ شهرسازی ‌و معماری، شهرداری تهران.
مهندسین مشاور شارستان. 1382. مطالعات زیست‌محیطی، جلد چهارم، طـــرح مـطالعــات و بـررسـی مسائل ‌توسعۀ شهری منطقۀ 22 تهران، حوزۀ ‌معاونت‌ شهرسازی ‌و معماری، شهرداری تهران.
مهندسین مشاور بافت شهر. 1382. مطالعات زیست‌محیطی، جلد چهارم، طـــرح مـطالعــات و بـررسـی مسائل ‌توسعۀ شهری منطقۀ 1 تهران، حوزۀ ‌معاونت‌ شهرسازی ‌و معماری، شهرداری تهران.
مهندسین مشاور پایشگران محیط‌زیست. 1383. مطالعه و تدوین ضوابط و معیارهای زیست‌محیطی طرح‌های توسعۀ شهری و منطقه‌ای و بررسی و ارزیابی محیط‌زیست کشور، سازمان حفاظت محیط‌زیست.
مهندسین مشاور نقش جهان پارس. 1382. مطالعات زیست‌محیطی، جلد چهارم، طـــرح مـطالعــات و بـررسـی مسائل ‌توسعۀ شهری منطقۀ 6 تهران، حوزۀ ‌معاونت ‌شهرسازی ‌و معماری، شهرداری تهران.
ونکت، ک. 1385. تجارت جهانی و افزایش دمای زمین، نشریۀ سیاحت غرب، شمارۀ 7، ص 103 تا 107.
Clark, A. L. 2009. Environmental Challenges to Urban Planning: Fringe areas, Ecological Footprints and Climate Change, Presented at Key Challenges in the Process of Urbanization in Ho Chi Minh City: Governance, Socio-Economic, and Environmental Issues, Workshop, Ho Chi Minh City, Vietnam
European Environment Agency  .2010. Urban environment, Publications Office of the European Union
Graedel, T.E., and Crutzen, P.J. 1993. Atmospheric change: an earth system 17-perspsective.W.H. Freeman and Company, New York.