تغییرات کاربری اراضی و آثار آن بر کیفیت آب رودخانه (مطالعة موردی: حوزة آبخیز کرخه)

سلاجقه, علی; رضوی‌زاده, سمانه; خراسانی, نعمت الله; حمیدی‌فر, مینا; سلاجقه, سوسن

تغییرات کاربری اراضی و آثار آن بر کیفیت آب رودخانه (مطالعة موردی: حوزة آبخیز کرخه)

نویسندگان

¹ دانشکدة منابع طبیعی دانشگاه تهران، دانشیار گروه احیا مناطق خشک و کوهستانی

² دانشکدة منابع طبیعی دانشگاه تهران، کارشناس ارشد آبخیزداری و عضو باشگاه پژوهشگران جوان

³ دانشکدة منابع طبیعی دانشگاه تهران، استاد گروه محیط زیست

⁴ کارشناس ارشد محیط زیست

⁵ دانشکدة منابع طبیعی دانشگاه تهران ، دانشجوی کارشناسی ارشد محیط زیست

چکیده

در شرایط اقلیم خشک و نیمه خشک کشور و کمبود منابع آب شیرین، حساسیت نسبت به کیفیت آب رودخانه‏ها و عوامل مؤثر بر آنها، ضروری است. حوزة آبخیز کرخه درچند دهة اخیر دستخوش تغییرات کاربری اراضی گسترده‌ای شده است. خشکسالی و استفاده نادرست از اراضی مهم‌ترین عوامل کاهش حجم و کیفیت منابع آب حوضه بوده‌اند. در این تحقیق ابتدا تغییر سطح کاربری‏های موجود در حوضة در دو دورة زمانی 1367 و 1381 در پنج زیرحوضه، با استفاده از سنجنده‏های TM و ETM ماهواره لندست بررسی شد، سپس تغییرات کیفیت آب رودخانه در دورة 14 ساله مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج نشان داد که تغییرات کاربری اراضی در حوزة آبخیز کرخه به سمت کاهش اراضی مرتعی، جنگلی، باغها و اراضی زراعی و افزایش اراضی بایر، پیش رفته است. مساحت اراضی شهری در کل سطح حوضه از سال 1367 تا 1381، از 19051 به 27794 هکتار رسیده است. همچنین بررسی تغییرات کاربری اراضی در زیرحوضه‏های موجود به صورت جداگانه، نشان از افزایش اراضی شهری در اکثر زیرحوضه‌‏ها داشته است. از سوی دیگر بررسی کیفیت آب رودخانه کرخه کاهش شدید کیفیت آب را، به صورت افزایش در مشخصه‌های EC، TDS، SAR و آنیون‌ها و کاتیون‌ها در دوره مطالعاتی نشان می‎دهد. بنابراین نتایج به‌دست آمده حاکی از کاهش کیفیت آب رودخانة کرخه در نتیجه تغییرات کاربری اراضی است؛ همچنین بررسی آمار موجود در منطقه، نشان از وقوع خشکسالی در سال آبی77 -79 داشت، که این واقعه نیز می‌تواند با کاهش دبی آب رودخانه باعث تشدید کاهش کیفیت آب شده باشد.

کلیدواژه‌ها