1
گروه برنامه‌ریزی، مدیریت و آموزش محیط‌زیست، دانشکده محیط‌زیست، دانشگاه تهران، تهران، ایران
2
گروه برنامه‌ریزی، مدیریت و آموزش محیط‌زیست، دانشکده محیط زیست، دانشگاه تهران، تهران، ایران
10.22059/jes.2024.365051.1008444
چکیده
امروزه نظریه‌پردازان تعلیم و تربیت محیط‌زیست بر درگیر کردن هرچه بیشتر حواس پنج‌گانه فراگیران در فرآیندهای یاددهی-یادگیری محیط‌زیستی تأکیددارند. ازاین‌رو، مطالعه حاضر باهدف ارائه طرح‌واره‌ی مفهومی «آموزش حواس افزوده محیط‌زیست» با رویکرد پژوهشی «کیفی» و روش «پدیدارشناسی» انجام شد. روش نمونه‌گیری «معیاری» و نقطه توقف پژوهش دستیابی به «حد اشباع نظری» و «حداکثر تنوع» بود که منجر به مصاحبه نیمه ساختاریافته با 12 معلم در حال خدمت و 13 دانشجو معلم شد. پس از مکتوب‌سازی مصاحبه‌ها، 570 مضمون پایه، 31 مضمون سازمان‌دهنده و 9 مضمون فراگیر احصاء گردید. نتایج نشان داد مضامین سازمان‌دهنده عبارت‌اند از «معرفت‌شناسی و تفکر فلسفی»، «بنیان‌ها و مبانی اخلاقی»، «شبکه روابط داخلی مؤثر بر فضای آموزشی»، «شبکه روابط خارجی مؤثر بر فضای آموزشی»، «مهارت‌های ارتباط با طبیعت»، «سازمان‌دهی»، «برنامه‌ریزی»، «قوانین و مقررات در فرآیند»، «ارزیابی از معلم در فرآیند»، «نقش معلم»، «نقش تسهیلگر»، «نقش تجربه‌گر»، «پشتوانه‌های دانشی-اطلاعاتی معلم/تسهیلگر»، «پشتوانه‌های پژوهشی معلم/تسهیلگر»، «اهداف آموزشی»، «محتوای آموزشی»، «رسانه و تجهیزات»، «ارزیابی معلم از شاگرد»، «روش‌های آموزش»، «فضای آموزش»، «گروه‌بندی»، «محدودیت‌های زمانی»، «محدودیت‌های مالی»، «محدودیت‌های فیزیکی-محیطی»، «محدودیت‌های فرهنگی»، «ابعاد فنّاورانه و تجربه‌های نمادین طبیعت»، «ابعاد فرهنگی-اجتماعی»، «ابعاد عاطفی و روان‌تنی»، «ابعاد محیطی و فیزیکی»، «تناوب برگزاری دور‌ه‌ها» و «بازه‌ی زمانی هر دوره». هم‌چنین مضامین فراگیر در بعد نظری عبارت بودند از «فلسفه»، «اصول مدیریت آموزشی» و «پشتوانه‌های دانشی-پژوهشی»، و در بعد عملی عبارت بودند از «ارتباطات و تعاملات»، «بازیگران صحنه یاددهی-یادگیری»، ، «برنامه درسی»، «محدودیت‌ها»، «بافت و بستر» و «فرکانس برگزاری دوره‌های آموزشی». یافته‌ها با نقل‌قول‌های مستقیم پشتیبانی شدند تا دیدگاه‌های مصاحبه‌شوندگان را واضح و کامل منعکس کنند.
)