تحلیلی بر امنیت فضاهای محلات شهری از دید کاربران، نمونه مطالعه فضاهای محلات بافت تاریخی شهر بوشهر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه خلیج فارس، بوشهر، ایران

2 گروه معماری، استادیار دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

چکیده

اگرچه بیش از نیم قرن از ظهور اولین نظریات در باب امنیت محیطی در جهان می‌گذرد؛ اما همچنان اهمیت توجه به آن در نظام مدیریت شهری ایران مغفول مانده است. از همین‌رو، پژوهش حاضر با هدف ارزیابی امنیت محیطی در محلات بافت تاریخی شهر بوشهر، به تحلیل متغیرهای آن پرداخته است. روش پژوهش حاضر توصیفی تحلیلی و مبتنی بر مطالعات اسنادی و پیمایش میدانی است. در ابتدا متغیرهای امنیت فضاهای شهری از ادبیات موضوعی گردآوری شده و سپس به کمک پرسشنامه برای چهار محله در بافت تاریخی شهر بوشهر تکمیل شده است. جامعه آماری، دانشجویان دانشکده هنر و معماری دانشگاه خلیج فارس بوشهر هستند که شناخت کافی نسبت به محدوده مورد مطالعه دارند. همچنین حجم نمونه با توجه به مدل تحلیلی مورد استفاده، 100 مورد بوده است که بیش از 3 برابر تعداد متغیرها (سوالات پرسشنامه) است. پس از تکمیل پرسشنامه‌ها، داده‌ها در نرم‌افزار SPSS وارد شده و به کمک مدل تحلیل عاملی اکتشافی مورد بررسی قرار گرفته‌اند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد 9 عامل «رفتارهای اجتماعی»، «مدیریت و نگهداری»، «ماندگاری اهالی»، «نظارت رسمی»، «نظارت غیررسمی»، «قلمروگرایی»، «آرامش محیطی»، «مرزبندی نواحی» و «هراس انگیزی محیط» در تبیین امنیت فضاهای شهری در محلات نقش دارند.

کلیدواژه‌ها


الیاس‌‌زاده‌‌مقدم، س. ن؛ ضابطیان، ا، (1389). بررسی شاخص‌‌های برنامه‌‌ریزی شهری موثر در ارتقای امنیت زنان در فضاهای عمومی با رویکرد مشارکتی، نشریه هنرهای زیبا، شماره 44، صص 56-43.
ایزدی، م. س؛ حقی، م. ر، (1394). ارتقای احساس امنیت در فضاهای عمومی با بهره گیری از طراحی شهری نمونه مطالعه: میدان امام شهر همدان، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، دوره 20، شماره 2، صص 12-5.
بمانیان، م. ر؛ محمودی نژاد، ه، (1388). امنیت و طراحی شهری، چاپ اول، انتشارات طحان، تهران.
بهشتی، س. ص؛ مرادی، ر؛ خلیلی دره بنگ، ر، (1399). تبیین جامعه شناختی رابطه‌‌ی احساس امنیت اجتماعی و سلامت اجتماعی، مجله دانشکده بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی، دوره ١٨، شماره دوم، صص 188- 173.
جمالی، ر، (1379). بافت قدیم شهر بندری بوشهر، نشریه دانش جغرافیا، سال اول، شماره دوم، صص 16-13.
حاتمی، ی؛ ذاکر حقیقی، ک، (1399). تأثیرگذاری فضاهای کالبدی بر احساس امنیت اجتماعی در محلات شهری. مطالعۀ موردی: شهر همدان، نشریه آمایش جغرافیایی فضا، شماره 36، صص 217-197.
حیدرزاده، ا؛ حقی، م. ر، (آذر 1397). درآمدی بر سیر تکوینی پیشگیری از جرم در طراحی محیطی، کنفرانس بین المللی عمران، معماری و مدیریت توسعه شهری در ایران، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
رنجبر، ا، (1391). در جستجوی رمز پایداری میادین شهری در بافت تاریخی بوشهر، رساله دکتری تخصصی معماری، استاد راهنما: محمدرضا پورجعفر، دانشگاه تربیت مدرس.
سجادیان، ن؛ اورکی، پ؛ نعمتی، م، (1395). بررسی احساس امنیت اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن (نمونه موردی: شهر ایذه)، نشریه جغرافیا و توسعه فضای شهری، سال سوم، شماره2، صص 105-87.
عبدالهی، ع. ا؛ صنمی، ا، (1399). ارزیابی مولّفه های موثر بر امنیت فضاهای عمومی شهری و تلاش جهت ارتقای آنها (مطالعۀ موردی: پاک بعثت شیراز)، نشریه جغرافیای اجتماعی شهری، شماره 16، صص 232-212.
عسگری تفرشی، ح؛ ادیب‌‌زاده، ب؛ رفیعیان، م؛ حسینی، ا، (1389). بررسی عوامل محیطی موثر در نوسازی بافت‌‌های فرسوده شهری به منظور افزایش امنیت محلی، نشریه هویت شهر، شماره 6، صص 50-39.
محسنی‌‌تبریزی، ع. ر؛ قهرمانی، س؛ یاهک، س، (1390). فضاهای بی‌‌دفاع شهری و خشونت مطالعه موردی فضاهای بی‌‌دفاع شهر تهران، نشریه جامعه‌‌شناسی کاربردی، شماره 44، صص 70-51.
مدیری، آ، (1385). جرم، خشونت و احساس امنیت در فضاهای عمومی شهر، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال ششم، شماره 22، صص 28-11.
منتظر الحجه، م.؛ شریف نژاد، م.؛ رجبی، م، (1397). سنجش عوامل کالبدی مؤثر بر حس امنیت در فضاهای شهری از دیدگاه سالمندان (مورد پژوهی: میدان خان یزد)، نشریه معماری و شهرسازی ایران، دوره 9، شماره 15، صص 105-91.
هدایت، ا؛ طبائیان، س. م، (1391). بررسی عناصر شکل دهنده و دلایل وجودی آن‌‌ها در خانه‌‌های بافت تاریخی بوشهر، نشریه شهر و معماری بومی، شماره 3، صص 54-35.
Anderson, J. M., MacDonald, J. M., Bluthenthal, R., & Ashwood, J. S. (2012). Reducing crime by shaping the built environment with zoning: An empirical study of Los Angeles, University of Pennsylvania Law Review, 161, 699–756.
Azevedo, V., Sani, A., M. Nunes, L., & Paulo, D. (2021). Do you Feel Safe in the Urban Space? From Perceptions to Associated Variables, Anuario de Psicología Jurídica, 31(1), 75-84.
Beeler, J. N. (2011). Security Planning for Public Spaces: testing a proposed CPTED rating instrument in Berlin, Germany, A thesis for master of arts in urban and regional planning, university of Florida.
Chang, D. (2011). Social crime or spatial crime? Exploring the effects of social, economical, and spatial factors on burglary rates, Environment and behavior, 43(1), 26-52.
Covington, J., & Taylor, R. (1991). Fear of Crime in Urban Residential Neighborhoods: Implications of Between- and Within-Neighborhood Sources for Current Models, The Sociological Quarterly, 32(2), 231-249.
Cozens, P. M., Saville, G., & Hillier, D. (2005). Crime prevention through environmental design (CPTED): a review and modern bibliography, Property Management, 23, 328-356.
Di Bella, E., Corsi, M., Leporatti, L., & Persico, L. (2015). The spatial configuration of urban crime environments and statistical modeling, Environment and Planning B: Planning and Design, 44(4), 1-21.
Glasson, J., & Cozens, P. (2011). Making communities safer from crime: An undervalued element in impact assessment, Environmental Impact Assessment Review, 31, 25-35.
Greene, M., & Greene, R. (2003). Urban safety in residential areas Global spatial impact and local self-organizing processes, 4th International Space Syntax Symposium London, 52, 1-8.
He, L., Páez, A., & Liu, D. (2017). Built environment and violent crime: An environmental audit approach using Google Street View, Computers, Environment and Urban Systems, 66, 83-95.
Hedayati, M., Massoomeh, A., Aldrin, A., Razak, N., & Maghsoodi Tilaki, M. J. (2012). The influence of crime prevention through environmental design on victimization and fear of crime, Environmental Psychology, 32, 79-88.
Kamalipour, H., Faizi, M., & Memarian,Gh. (2014). Safe Place by Design: Urban Crime in Relation to Spatiality and Sociality, Current Urban Studies, 2, 152-162.
Hoon, K. (2003). Crime Prevention through Environmental Design Guidebook, National Crime Prevention Council.
Lee, J., Park, S. & Jung, S. (2016). Effect of Crime Prevention through Environmental Design (CPTED) Measures on Active Living and Fear of Crime, Sustainability, 8, 1-16.
Abdulla, Kh., Abdelmonem, M. G., & Selim, G. (2017). Walkability In Historic Urban Spaces: Testing the Safety and Security in Martyrs' Square in Tripoli, Archnet-IJAR: International Journal of Architectural Research, 11(3), 163-177.
Mahrous, A., M. Moustafa, Y., & A. Abou El-Ela, M. (2018). Physical characteristics and perceived security in urban parks: Investigation in the Egyptian context, Ain Shams Engineering Journal, 9, 3055–3066.
Kochel, T., & Nouri, S. (2020). Drivers of perceived safety: do they differ in contexts where violence and police saturation feel ‘normal’?, JOURNAL OF CRIME AND JUSTICE, https://doi.org /10.1080/ 0735648X. 2020.1835693.
Sayafzadeh, A., & Hassani, M. J. (2014). The effects of land use in urban crime commitment in the unofficial settlement of Islam Abad, Zanjan, International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 4(1), 474-489.
Shach-pinsly, D. (2019). Measuring security in the built environment: Evaluating urban vulnerability in a human-scale urban form, Landscape and Urban Planning,  191, 1-12.
Sypion-Dutkowska, N. & Leitner, M. (2017). Land Use Influencing the Spatial Distribution of Urban Crime: A Case Study of Szczecin, Poland, ISPRS International Journal of Geo-Information, 6(74), 1-23.
Weijs-perree, M., Dane, G., & van den Berg, P. (2020). Analyzing the Relationships between Citizens’ Emotions and their Momentary Satisfaction in Urban Public Spaces, Sustainability, 12, 1-20.
Wilcox, P., Quisenberry, N. & Jones, Sh. (2003). The Built Environment and Community Crime Risk Interpretation, Journal of Research in Crime and Delinquency, 40(3), 322-345.
Wu, L., Liu, X., Ye, X., Leipnik, M., Lee, J., & Zhu, X. (2015). Permeability, space syntax, and the patterning of residential burglaries in urban China, Journal of Applied Geography, 60, 261-265
Yavuz, N. & W. Welch, E. (2010). Addressing Fear of Crime in Public Space: Gender Differences in Reaction to Safety Measures in Train Transit, Urban Studies, 47(12), 2491-2515.