استفاده از روش "اندازه شبکه موثر" در ارزیابی کیفی مناطق حفاظتی تحت مدیریت ( مورد مطالعه: استان قزوین)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری آمایش سرزمین، گروه برنامه ریزی و طراحی محیط، پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی،تهران، ایران

2 دانشیار گروه برنامهریزی و طراحی محیط، پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

3 دکتری آمایش سرزمین، گروه برنامهریزی و طراحی محیط، پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی،تهران، ایران

4 دانشیار گروه برنامه ریزی و طراحی محیط، پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

هدف از مطالعه حاضر بررسی روش‌شناسی پیوستگی فرامرزی (CBC) جهت اندازه‌گیری سنجه اندازه شبکه موثر (EMS) به منظور کاهش اثر حاشیه بوده است که در استان قزوین با تاکید بر مناطق حفاظت شده، مورد ارزیابی قرار گرفته است. از سوی دیگر به منظور مقایسه بهینه، نتایج حاصل از روش CBC و روش‌های قدیمی، با یکدیگر مقایسه شد. نتایج نشان داد منطقه شکار ممنوع اله‌آباد با چهار درصد تکه‌تکه شدگی، کمترین تکه‌تکه شدگی را در بین مناطق استان به خود اختصاص می‌دهد. منطقه حفاظت شده الموت با 22 درصد تکه‌تکه شدگی متوسط و زیاد، وضعیت نسبتا مطلوبی دارد. منطقه شکار ممنوع آبگرم و آوج بیش از 50 درصد واحدها دارای تکه‌تکه شدگی زیاد بوده‌اند که وضعیت چندان مطلوبی را نشان نمی‌دهد. منطقه‌های حفاظت شده طارم و باشگل نیز به ترتیب با برخورداری از تنها هشت و چهار درصد واحد مطلوب، در نامطلوبترین وضعیت در میان مناطق تحت مدیریت استان قرار دارند. نتایج کلی حاصل از این تحقیق می‌تواند علاوه‌بر برنامه‌ریزی برای حفاطت از تنوع زیستی و ارزیابی و شناسایی نواحی جدید و یا تغییر سطوح حفاظتی مناطق تحت مدیریت سازمان محیط زیست، در برنامه‌‌های کلان استان از جمله آمایش سرزمین و نیز برنامه‌ریزی های منطقه‌ای کاربرد داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

جاپلقی، م؛ غلامعلی‌‌فرد، م؛ شایسته، ک، (1396). پایش و تحلیل الگوی سیمای‌سرزمین استان لرستان و فرآیند تغییر آن در محیط GIS، محیط‌زیست طبیعی، مجله منابع طبیعی ایران، 70(1)، صص 35-15.
حسینی وردئی، و؛ سلمان ماهینی، ع؛ منوری، س. م؛ خیرخواه زرکش، م، م، (1391). کاربرد سنجه های سیمای سرزمین در ارزیابی اثرات تجمعی شبکه جادهای بر پوشش درختی، محیط‌زیست طبیعی، مجله منابع طبیعی ایران، 65(2)، 139-152.
خسروی، ر؛ همامی، م. ر؛ ملکیان، م، (1396). ارزیابی پیوستگی سیمای‌سرزمین و کریدورهای مهاجرتی آهوی گواتردار در مناطق مرکزی ایران، بوم‌‌شناسی کاربردی، 6(4)، 49-64.
درویش‌‌صفت، ع. ا؛ باقری، م؛ قربانی، م؛ امیری، ق، ز، (1397). مدل‌سازی آشفتگی مکانی جنگل با استفاده از سنجه‌‌های سیمای‌سرزمین در منطقه حفاظت‌شده سرولات، مجله منابع طبیعی ایران، جنگل و فرآورده‌‌های چوب، 71(1)، 23-33.
درویش‌‌صفت، ع. ا؛ پیرباوقار، م؛ رجب‌‌پور، م، (1392). سنجش از دور برای مدیران GIS، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
درویشی، آ؛ فاخران، س؛ سفیانیان، ع. ر؛ قربانی، م، (1392). کمی‌‌سازی تغییرات الگوی مکانی سیمای‌سرزمین در زیستگاه سیاه خروس قفقازی (tetrao mlokosiewiczi) در ذخیرگاه زیستکره‌‌ ارسباران، اکولوژی کاربردی، 2(5)، 37-27.
درویشی، آ؛ فاخران، س؛ سفیانیان، ع. ر؛ قربانی، م، (1394). بارزسازی تغییرات و پویایی کاربری ها و پوشش اراضی در ذخیره گاه زیست کره ارسباران (1366 ـ 1390)، محیط‌زیست طبیعی (منابع طبیعی ایران)، 68(4)، 559-572.
زبردست، ل؛ یاوری، ا.ح؛ صالحی، ا؛ مخدوم، م، (1390). استفاده از متریک اندازه مؤثر شبکه در تحلیل از هم گسیختگی پوشش‌های جنگلی محدودة اثر جاده در پارک ملی گلستان، محیط شناسی، 37(58)، 15-20.
گشتاسب، ح؛ شمس اسفندآباد، ب؛ عطایی، ف؛ مظفری، ع، (1391). مدل‌سازی مطلوبیت زیستگاه گراز (Sus scrofa) در منطقه الموت شرقی استان قزوین، محیط‌زیست طبیعی، مجله منابع طبیعی ایران، 65(2) 247-258.
نصیری، و؛ درویش‌‌صفت، ع‌‌، ا، (1397). تحلیل کاربری و پوشش زمین‌‌ها با استفاده از سنجه‌‌های بوم شناسی منظر (بررسی موردی: منطقه ارسباران). علوم محیطی، 16(3)، 101-118.
نصیری، و؛ قربانی، م؛ درویش‌‌صفت، ع‌‌، ا، (1399). ارائه روشی برای کمی سازی تغییرات آشفتگی مکانی بر پایه سنجههای سیمای‌سرزمین (مطالعه موردی: منطقه حفاظت‌شده ارسباران در دوره زمانی 1369-1393)، محیط‌زیست طبیعی (منابع طبیعی ایران)، 73(2) 409-397.
وفایی، س؛ درویش‌‌صفت، ع، ا؛ پیرباوقار، م، (1392). پایش و پیش‌‌بینی روند تغییرات مکانی کاربری اراضی با استفاده از مدل LCM (مطالعه موردی: منطقه مریوان). مجله جنگل ایران، 5(3)، 336-322.
Darvishi, A., Fakheran, S., & Soffianian, A. (2015). Monitoring landscape changes in Caucasian black grouse (Tetrao mlokosiewiczi) habitat in Iran during the last two decades. Environmental monitoring and assessment, 187(7), 443. https://link.springer.com/article/10.1007/s10661-015-4659-3.
Darvishi, A., Yousefi, M., & Marull, J. (2020). Modelling landscape ecological assessments of land use and cover change scenarios. Application to the Bojnourd Metropolitan Area (NE Iran). Land Use Policy, 99, 105098. https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2020.105098.
Forman, R.T., Sperling, D., Bissonette, J.A., Clevenger, A.P., Cutshall, C.D., Dale, V.H., Fahrig, L., France, R.L., Heanue, K., Goldman, C.R., & Jones, J. (2003). Road ecology: science and solutions. Island press, Washington DC.
Frank, S., Fürst, C., Koschke, L., & Makeschin, F. (2012). A contribution towards a transfer of the ecosystem service concept to landscape planning using landscape metrics. Ecological Indicators, 21, 30-38. https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2011.04.027.
Gao, J., & Li, S. (2011). Detecting spatially non-stationary and scale-dependent relationships between urban landscape fragmentation and related factors using Geographically Weighted Regression. Applied Geography, 31(1), 292-302. https://doi.org/10.1016/j.apgeog.2010.06.003.
Girvetz, E. H., Thorne, J. H., Berry, A. M., & Jaeger, J. A. (2007). Integrating habitat fragmentation analysis into transportation planning using the effective mesh size landscape metric. https://escholarship.org /uc/item/6cj9g88f.
Jaeger, J. A. (2000). Landscape division, splitting index, and effective mesh size: new measures of landscape fragmentation. Landscape ecology, 15(2), 115-130. https://link.springer.com/article/ 10.1023/ A: 1008129329289.
Jaeger, J. A., Bertiller, R., Schwick, C., Müller, K., Steinmeier, C., Ewald, K. C., & Ghazoul, J. (2008). Implementing landscape fragmentation as an indicator in the Swiss Monitoring System of Sustainable Development (MONET). Journal of environmental management, 88(4), 737-751. https://doi.org/ 10.1016/ j.jenvman.2007.03.043.
Ledda, A., & De Montis, A. (2019). Infrastructural landscape fragmentation versus occlusion: A sensitivity analysis. Land Use Policy, 83, 523-531. https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2019.02.035.
Li, H., & Wu, J. (2004). Use and misuse of landscape indices. Landscape ecology, 19(4), 389-399. https://link. springer.com/article/10.1023/B:LAND.0000030441.15628.d6.
Marull, J., Cunfer, G., Sylvester, K., & Tello, E. (2018a). A landscape ecology assessment of land-use change on the Great Plains-Denver (CO, USA) metropolitan edge. Regional environmental change, 18(6), 1765-1782. https://link.springer.com/article/10.1007/s10113-018-1284-z.
Marull, J., Delgadillo, O., Cattaneo, C., La Rota, M. J., & Krausmann, F. (2018b). Socioecological transition in the Cauca river valley, Colombia (1943–2010): towards an energy–landscape integrated analysis. Regional environmental change, 18(4), 1073-1087. https://link.springer.com/article/ 10.1007/ s10113-017-1128-2.
Moser, B., Jaeger, J. A., Tappeiner, U., Tasser, E., & Eiselt, B. (2007). Modification of the effective mesh size for measuring landscape fragmentation to solve the boundary problem. Landscape ecology, 22(3), 447-459. https://link.springer.com/article/10.1007/s10980-006-9023-0.
Nasiri, V., Darvishsefat, A. A., Rafiee, R., Shirvany, A., & Hemat, M. A. (2019). Land use change modeling through an integrated multi-layer perceptron neural network and Markov chain analysis (case study: Arasbaran region, Iran). Journal of Forestry Research, 30(3), 943-957. https://link. springer.com/ article/ 10.1007/s11676-018-0659-9.
Northrup, J. M., Anderson Jr, C. R., & Wittemyer, G. (2015). Quantifying spatial habitat loss from hydrocarbon development through assessing habitat selection patterns of mule deer. Global Change Biology, 21(11), 3961-3970. https://doi.org/10.1111/gcb.13037.
Otero, I., Marull, J., Tello, E., Diana, G. L., Pons, M., Coll, F., & Boada, M. (2015). Land abandonment, landscape, and biodiversity: questioning the restorative character of the forest transition in the Mediterranean. Ecology and Society, 20(2), 7. http://dx.doi. org/10.5751/ES-07378-200207.
Pătru-Stupariu, I., Stupariu, M. S., Tudor, C. A., Grădinaru, S. R., Gavrilidis, A., Kienast, F., & Hersperger, A. M. (2015). Landscape fragmentation in Romania's Southern Carpathians: Testing a European assessment with local data. Landscape and Urban Planning, 143, 1-8. https://doi.org/10.1016/ j.landurbplan. 2015.06.002.
Proppe, D. S., McMillan, N., Congdon, J. V., & Sturdy, C. B. (2017). Mitigating road impacts on animals through learning principles. Animal cognition, 20(1), 19-31. https://link.springer.com/article/ 10.1007/ s10071-016-0989-y.
Schmiedel, I., & Culmsee, H. (2016). The influence of landscape fragmentation, expressed by the ‘Effective Mesh Size Index’, on regional patterns of vascular plant species richness in Lower Saxony, Germany. Landscape and Urban Planning, 153, 209-220. https://doi.org/10.1016/ j.landurbplan. 2016.01.012.
Spanowicz, A. G., & Jaeger, J. A. (2019). Measuring landscape connectivity: On the importance of within-patch connectivity. Landscape Ecology, 34(10), 2261-2278. https://link.springer.com/article/10.1007/s10980-019-00881-0.
Tian, Y., Jim, C. Y., Tao, Y., & Shi, T. (2011). Landscape ecological assessment of green space fragmentation in Hong Kong. Urban Forestry & Urban Greening, 10(2), 79-86. https://doi.org/10.1016/ j.ufug. 2010. 11.002.
Turner, M. G., Gardner, R. H., O'neill, R. V., & O'Neill, R. V. (2001). Landscape ecology in theory and practice, 401, New York, Springer. https://link.springer.com/book/10.1007%2F978-1-4939-2794-4.
Urban, D. L., O'Neill, R. V., & Shugart Jr, H. H. (1987). A hierarchical perspective can help scientists understand spatial patterns. BioScience, 37(2), 119-127.
Yousefi, M., Darvishi, A., Padró, R., Barghjelveh, S., Dinan, N. M., & Marull, J. (2020). An energy-landscape integrated analysis to evaluate agroecological scarcity. Science of The Total Environment, 139998. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2020.139998.
Yousefi, M., Darvishi, A., Tello, E., Barghjelveh, S., Dinan, N. M., & Marull, J. (2021). Comparison of two biophysical indicators under different landscape complexity, Ecological Indicators, 124, 107439. https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2021.107439.
Zhang, L., Lu, W., Hou, G., Gao, H., Liu, H., & Zheng, Y. (2019). Coupled analysis on land use, landscape pattern and nonpoint source pollution loads in Shitoukoumen Reservoir watershed, China. Sustainable Cities and Society, 51, 101788. https://doi.org/10.1016/j.scs.2019.101788.
محیط شناسی
دوره 46، شماره 4
اسفند 1399
صفحه 663-682

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار