ارزیابی سلامت کیفیت آب رودخانه مادرسو (استان گلستان) با استفاده از شاخص زیستی چند معیاره

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه شیلات، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه گنبد کاووس، گنبد کاووس، ایران

2 گروه زیست شناسی، دانشکدة علوم پایه و فنی مهندسی، دانشگاه گنبد کاووس، گنبد کاووس، ایران.

چکیده

سلامت رودخانه‌ها را می توان براساس تغییرات اندازه‌گیری شده در ساختار بوم‌شناختی بی‌مهرگان آبزی ارزیابی کرد. هدف از این مطالعه ارزیابی سلامت رودخانه مادرسو با استفاده از درشت بی‌مهرگان کفزی از 4 ایستگاه در سال 1397 است. تعداد 775 نمونه درشت بی مهرگان کفزی از رودخانه مادرسو، استان گلستان شناسایی شدند. بیشترین فراوانی متعلق به خانواده Chironomidae (255 عدد، 9/32 درصد) و بعد از آن Caenidae (178 عدد، 97/22 درصد) وBaetidae (118 عدد، 23/15 درصد) بود. فصل پاییز (48 درصد) بیشترین و فصل زمستان (21 درصد) کمترین فراوانی در این رودخانه مشاهده شد. نتایج شاخص‌های مورد بررسی در مقایسه با ایستگاه شاهد (بالادست، بدون فعالیت انسانی) نشان داد که ایستگاه‌های پایین دست (از جمله کشاورزی و منطقه شهری) در طبقه با کیفیت بد است که نیازمند بازسازی و برنامه‏ریزی در جهت کاهش فوری آثار مخرب می‌باشد.نتایج ما با اندازه گیری درشت بی‌مهرگان کفزی، کارایی بالایی از ارزیابی بیولوژیکی کیفیت آب برای رودخانه را نشان داد. نتایج نشان داد که به کارگیری شاخص‌های زیستی می‌تواند یک براورد دقیق‌تری از سلامت اکوسیستم‌های آبی نسبت به مطالعات پرهزینه و وقت گیر گذشته نشان دهد. نتیجه می‌گیریم که شاخص‌های سیگنال و EQR برای ارزیابی سلامت رودخانه توسط درشت بی‌مهرگان کفزی مناسب هستند.

کلیدواژه‌ها


رحیمی، د. و رحیمی داشلی برون، ی. (1395). بررسی اثر تغییرات اقلیمی و کاربری اراضی بر سیلاب در شمال ایران (حوضه مادرسو). مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی. 61 (1):102-89.
قلی‌زاده، م. و پاکروان، م. ه. (1397). نظارت بر سلامت رودخانه زرین گل با استفاده از شاخص زیستی SIGNAL . محیط‌زیست جانوری. 10(2): 277-282.
قلی‌زاده، م. و علی‌نژاد، م. (1397). بررسی تغییرات مکانی برخی از پارامترهای مؤثر بر کیفیت آب رودخانه زرین‌گل در استان گلستان. فصلنامه علوم محیطی. 16(1): 111-126.
قلی‌زاده، م. و معتمدی، ر. (1397). اثرات تخریب زیستگاه بر اساس سیلاب‌های فصلی و مدیریت آن در حوضه رودخانه: مطالعه موردی رودخانه زرین‌گل. بهره‌برداری و پرورش آبزیان. 9(2): 33-44.
Adams, S. M. (2002). Biological indicators of aquatic ecosystem stress. American Fisheries Society. Bethesda, Maryland. 644p.
Aazami, J., Esmaili Sari, A., Abdoli, A., Sohrabi, H., & Van den Brink, P.J. (2015). Assessment of Ecological Quality of the Tajan River in Iran Using a Multimetric Macroinvertebrate Index and Species Traits. Environmental Management. 56 (1): 260-269.
Barbour, M.T., Plafkin, J.L., Bardley, B.P., Graves, C.G., & Wisseman, R.W. (1999). Rapid bioassessment protocols foruse in streams and wadeable river: pryphyton, benthic invertebrates and fish, 2 nd edition EPA, Wshington D.C., 408 p.
Basu, A., Sarkar, I., Datta, S., & Roy, S. (2018). Community structure of benthic macroinvertebrate fauna of river Ichamati, India. Journal of Threatened Taxa, 10(8):12044-12055.
Bˆeche, L. A., McElravy, E.P., & Resh, V. H. (2006). Long-term seasonal variation in the biological traits of benthic-macroinvertebrates in two Mediterranean-climate streams in California. U.S.A. Fresh water Biology, 51: 56–75.
B ̈ohmer, J., Rawer-Jost, C., Zenker, A., Meier, C., Feld, C.K., Biss, R., & Hering, D. (2004). Assessing streams in Germany with benthic invertebrates: development of amultimetric invertebrate based assessment system. Limnologica, 34: 416–432.
Camargo, J.A., Gonzalo, C., & Alonso, A. (2011). Assessing trout farm pollution by biological metrics and indices based on aquatic macrophytes and benthic macro invertebrates: a case study. Ecology Indicators, 11: 911-917.
Chessman, B. (2003). SIGNAL 2. iv: a scoring system for macroinvertebrates (water bugs) in Australian rivers: user manual. Department of the Environment and Heritage, Canberra.
Clarke, K. R., & Warwick, R. M. (2001). Change in Marine Communities: An Approach to Statistical Analysis and Interpretation. 2nd edition. Plymouth: PRIMER-E.
Foomani, A., Gholizadeh, M., Harsij, M., & Salavatian, M. (2020). River health assessment using macroinvertebrates and water quality parameters: A case of the Shanbeh-Bazar River, Anzali Wetland, Iran. Iranian Journal of Fisheries Sciences, 19(5): 2274-2294.
Gabriels, W., Goethals, P. L. M., & De Pauw, N. (2006). Development of a multimetricassessment system based on macroinvertebrates for rivers in Flanders (Belgium) according to the European Water Framework Directive. Verhandlungen der Internationalen Vereinigung für Theoretische und Angewandte Limnologie, 29: 2279–2282.
Gholizadeh, M., Toomaj, A., & Hossiendost, S. (2017). Modeling habitat requirements of riverine stone loach, Paracobitis hircanica (Teleostei: Nemacheilidae) in theZarin-Gol River, Caspian Sea basin, Iran. Iranian Journal of Ichthyology, 4(4): 340-351.
Gholizadeh, M., & heydarzadeh, M. (2020). Functional feeding groups of macroinvertebrates and their relationship with environmental parameters, case study: in Zarin-Gol River. Iranian Journal of Fisheries Sciences, 19(5): 2532-2543.
Kang, Y., Gao, J., Shao, H., & Zhang, Y. (2020). Quantitative Analysis of Hydrological Responses to Climate Variability and Land-Use Change in the Hilly-Gully Region of the Loess Plateau, China. Water, 12(82): 1-18.
Karr, J.R. (1999). Defining and measuring river health. Freshwater Biology, 41: 221–234.
Linke, S., Bailey, R.C., & Schwindt, J. (1999). Temporal variability of stream bioassessments using benthic macroinvertebrates.  Freshwater Biology, 42,575–584
Mikaeeli, A. R., Abdoli, A., & Amini Nasab, S. M. (2006). Physical structure of Madar Sou River in Golestan National Park. Gorgan Journal of Agriculture and Natural Resources. 12(3): 100-110.
Needham, J. G. (1976). A guide to the study of freshwater biology. Holden San Francisco. 107.
Nguyen, H. H., Everaert, G., Gabriels, W., Hoang, T. H., & Goethals, P. L. M. (2014). A multimetric macroinvertebrate index for assessing the water quality of the Cau river basin in Vietnam. Limnologica, 45:16–23.
Parvandi, S., Abdoli, A., & Hashemi, H. (2016). Biological assessment Jajrood River using the Macrobenthos community structure. Journal of Aquatic Ecology, 6: 20-32.
Pillay, T. V. R. (2007). Aquaculture and the environment. Former Programmed. Fishing News Books, Blackwell Publishing, Ltd. 189 P.
Pipan, T. (2000). Biological assessment of Stream Water Quality. The Example of the Reka River (Slovenia). Acta Carsologica, 29/1(15): 201-222.
Rosa, B. J. F. V., Rodrigues, L. F. T., de Oliveira, G. S., & da Gama Alves, R. (2014). Chironomidae and Oligochaeta for water quality evaluation in an urban river in southeastern Brazil. Environmental Monitoring and Assessment, 186(11):7771- 7779.
Schultz, R., & Dibble, E. (2012). Effects of invasive macrophytes on freshwater fish and macroinvertebrate communities: the role of invasive plant traits. Hydrobiologia. 684(1): 1-14.
Sharifnia, M. (2015). Macroinvertebrates of the Iranian running waters: a review. Acta Limnol Bras, 27:356–369.
Sporka, F., Vlek, H.E., Bula ́nkova ́, E., & Krno, I. (2006). Influence of seasonal variationon bioassessment of streams using macroinvertebrates. Hydrobiologia, 566:543–555.
Vaughan, I. P., Diamond, M., Gurnell, A. M., Hall, K. A., Jenkins, A., Milner, N. J., Naylor, L. A., Sear, D. A., Woodward, G., & Ormerod, S. J. (2009). Integrating ecology with hydromorphology: a priority for river science and management. Aquatic Conservation: Marine and Freshwater Ecosystems 19: 113–125.
Thorp, J. H., & Covich, A. P. (2009). Ecology and classification of North American freshwater invertebrates. Academic Press, 1056.