بررسی روند تغییرات مساحت آب تالاب شادگان و ارتباط آن با خشکسالی هیدرولوژی و زه آب نیشکر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

عضو هیئت علمی بخش تحقیقات بیابان موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور ،سازمان تحقیقات ،آموزش و ترویج کشاورزی ، تهران، ایران

چکیده

اکوسیستم‌های تالابی در مناطق خشک و نیمه‌خشک نقش حیاتی را در اکوسیستم منطقه ایفا می‌کنند. خشک شدن این اکوسیستم‌ها می‌تواند ناشی از عوامل انسانی و طبیعی باشد؛ خشکسالی هواشناسی ناشی از عوامل طبیعی نظیر کاهش بارش و افزایش دما و تبخیر است اما؛ در رخداد خشکسالی هیدرولوژی با وجود عوامل فوق عوامل انسانی در مدیریت آب نقش کلیدی را برعهده دارد. به منظور بررسی ارتباط خشکسالی هیدرولوژی و نقش آن بر تغییرات مساحت آب تالاب شادگان از شاخص خشکسالی جریان رودخانه (SDI) برای حوضه آبریز جراحی با تعداد 10 ایستگاه که دارای طول دوره آماری30 سال بود، استفاده شد. ویژگی‌های خشکسالی هیدرولوژی شامل فراوانی تداوم و بزرگی به صورت دهه-ای برای حوضه آبریز تالاب محاسبه و تحلیل شد. از داده‌های ماهواره ای لندست TM و ETM+ و OLI سال‌های 1998، تا 2017 در محدوده زمانی خردادماه جهت پایش سطح آب تالاب شادگان استفاده شد. سه مرحله پیش پردازش، پردازش و پس‌پردازش بر روی تصاویر انجام و از طبقه‌بندی نظارت شده به روش ماشین بردار پشتیبان (SVM ) استفاده و تصاویر در سه کلاس آب، پوشش گیاهی و بدون پوشش یا خاک طبقه‌بندی شد. از طرفی دقت طبقه‌بندی برای تصاویر با استفاده از دو شاخص، دقت کلی و کاپا محاسبه شد.

کلیدواژه‌ها


اقتدارنژاد، م؛ بذرافشان، ا؛ صادقی لاری، ع، (1395). ارزیابی تطبیقی شاخص‌های SPI، RDI و SDI در تحلیل مشخصه‌های خشک‌سالی هواشناسی و هیدرولوژیکی (مطالعه موردی: دشت بم)، نشریه دانش آب و خاک، 26 (4)، صص 81-69.
اسکندری دامنه، ح؛ زهتابیان، غ؛ خسروی، ح؛ آذره، ع، (1394). بررسی و تحلیل ارتباط زمانی و مکانی بین خشک‌سالی هواشناسی و هیدرولوژیکی در استان تهران. فصلنامه اطلاعات جغرافیایی، 96 (24)، صص 120-113.
بلوچی، ل؛ ملک محمدی، ب، (1391). ارزیابی ریسک‌های محیط زیستی تالاب بین‌المللی شادگان براساس شاخص‌های عملکرد اکولوژیکی، مجله محیط شناسی، 39(1)، صص 112-101.
بیات، ر؛ جعفری، س، (۱۳۹۴). بررسی تغییرات سطح آب تالاب شادگان به کمک شاخص NDWI، اولین کنفرانس بین المللی گرد و غبار، دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران.
پورخباز، ح؛ یوسفی خانقاه، ش؛ صالحی پور، ف، (1394). بررسی روند تغییرات کاربری و پوشش اراضی تالاب شادگان با استفاده از سنج  از دور وGIS  و ارائه راهکارهای مدیریتی، فصلنامه علمی پژوهشی اکوبیولوژی تالاب، 7(25)، صص 66-55.
خلیفه نیل ساز، م، (1395). پایش اکولوژی تالاب شادگان، نشر ﻣﻮﺳﺴﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻋﻠﻮم ﺷﻴﻼﺗﻲ ﻛﺸﻮر.
چاوک، ج؛ محسنی، م، (1395). بررسی روند تغییرات کاربری اراضی تالاب پریشان با استفاده از سنجش از دور، مجله زیست سپهر، 11(2)،صص 19-11.
 ﺣﺴﻴﻨﻲ، سم؛ ﻧﺒﻮی، ب؛ رﺟﺐ زاده، ا، (1389). ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ روﻧﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ارزش‌های ﺣﻔﺎﻇﺘﻲ ﺗﺎﻻب ﺷﺎدﮔﺎن ﺑﻪ روش( Salm and Price, IMO, IUCN ) طی دﻫهﻫﺎی 60 تا 80، ﻣﺠﻠﻪ اکوبیولوژیﺗﺎﻻب، 1(4)، صص 37-21.
خانقلی، ا؛ نادری، م؛ هادی پور، م؛ عالی پوراردی، م، (1397). برآورد حداقل نیاز آبی محیط زیستی تالاب کویری میقان، مجله اکوبیولوژی تالاب، 10(3)، صص 102-91.
درگاهیان،ف؛ رضوی‌زاده، س؛ لطفی نسب اصل، س، (1397). نقش مدیریت منابع آب به‌عنوان یکی از عوامل مؤثر در تشدید فعالیت کانون گردو غبار جنوب و جنوب شرق اهواز، نشریه طبیعت ایران، 4(3)، صص 33-26.
درگاهیان، ف؛ ابراهیمی خوسفی، ز؛ کاظمی، ا، (1399). بررسی تغییرات شدت خشک‌سالی در حوزه‌های آبخیز منتهی به کانون‌های گردوغبار استان خوزستان، نشریه مهندسی اکوسیستم بیابان، 9(27)، صص 24-13.
درگاهیان،ف، (1398). زهاب نیشکر در تالاب شاد گان: تهدید یا فرصت؟ مجله طبیعت ایران، 4(3)، صص 9-7.
دسترنج، ح؛ توکلی، ف؛ سلطانپور، ع، (1397). بررسی تغییرات سطحی و حجمی آب دریاچه ارومیه با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای و ارتفاع سنجی ماهواره‌ای، مجله اکوبیولوژی تالاب، 10(37)، صص 163-149.
ظهرابی، ن؛ ﻋﻠﻲزاده، ا؛ ﺣﺴﻮﻧﻲزاده، ه؛ ﺣﺴﻴﻦ زاده، س.م، (1393). ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪی ﺷﺎﺧﺺ ﻛﻴﻔﻲ رودﺧﺎﻧﻪ ﺟﺮاﺣﻲ ﺑﺮ اﺳﺎس NSFWQI و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ اﻃﻼﻋﺎت، ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎیی ، مجله اکوبیولوژی تالاب، 6(22)، صص 40-31.
سیما, س؛ تجریشی، م، (۱۳۸۵). برآورد نیاز آب زیست‌محیطی تالاب شادگان، هفتمین کنگره بین المللی مهندسی عمران، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده عمران، تهران، ایران.  
ﻟﻄﻔﻲ، ا، (1381)، ﻃﺮح ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ زیست‌محیطی ﺗﺎﻻب ﺷﺎدﮔﺎن ﮔﺰارش ﺷﻤﺎره1، محیط طبیعی بوم سازگان تالاب شادگان، وزارت جهاد کشاورزی معاونت آب و خاک، پروژه بهسازی آبیاری، مهندسین مشاور پندام.
مهرپویان, م؛ جامی، م؛ پورکرمانی، م، (۱۳۹۲). بررسی تغییرات سالانه و فصلی دریاچه جازموریان در سال‌های 1972-2012میلادی با کمک تصاویر ماهواره‌ای و نرم افزار GIS پنجمین کنفرانس بین المللی مدیریت جامع بحران‌های طبیعی، دبیرخانه دائمی کنفرانس مدیریت جامع بحران، تهران، ایران.
محمدی، ر؛ مریم، ر. ع؛ آقایی، ج، (1392). ارزیابی زیستی تالاب شادگان با استفاده از شاخص هیلسنهوف، مجله اﻛﻮﺑﻴﻮﻟﻮژی ﺗﺎﻻب، 5(17)، صص 86-75.
Byun, H. R., & Wilhite, D. A. (1999). Objective quantification of drought severity and duration. Journal of Climate, 12(9), 2747-2756.
Chen, J., Wang, S. Y., & Mao, Z. P. (2011). Monitoring wetland changes in Yellow River Delta by remote sensing during 1976–2008. Progress in Geography, 5.
Chen, L., Jin, Z., Michishita, R., Cai, J., Yue, T., Chen, B., & Xu, B. (2014). Dynamic monitoring of wetland cover changes using time-series remote sensing imagery. Ecological Informatics, 24, 17-26.
Papastergiadou, E. S., Retalis, A., Apostolakis, A., & Georgiadis, T. (2008). Environmental monitoring of spatio-temporal changes using remote sensing and GIS in a Mediterranean wetland of Northern Greece. Water Resources Management, 22(5), 579-594.
Haack, B. (1996). monitoring wetland changes with remote sensing: an East African example. Environmental Management, 20(3), 411-419.
Kuleli, T., Guneroglu, A., Karsli, F., & Dihkan, M. (2011). Automatic detection of shoreline change on coastal Ramsar wetlands of Turkey. Ocean Engineering, 38(10), 1141-1149.
Kayastha, N., Thomas, V., Galbraith, J., & Banskota, A. (2012). Monitoring wetland change using inter-annual landsat time-series data. Wetlands, 32(6), 1149-1162.
UNNEP. 2001. The Mesopotamian Marshlands: Demise of an ecosystem, early warning and assessment report, UNEP/DEWA/TR.01-3 Rev.1, Division of Early Warning and Assessment, Nations Environmental Program, Nairobi, Kenya. 101.
Zhang, S., Na, X., Kong, B., Wang, Z., Jiang, H., Yu, H., & Dale, P. (2009). Identifying wetland change in China’s Sanjiang Plain using remote sensing. Wetlands, 29(1), 302.