ارزیابی تناسب سرزمین برای کاربری توسعه شهری و صنعتی با یک مدل پیشنهادی (مطالعه موردی: شهرستان جهرم)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 فارغ التحصیل کارشناسی ارشد

2 دانشیار دانشگاه شیراز

چکیده

آمایش سرزمین با توجه به ویژگیهای اکولوژیک سرزمین و شرایط اقتصادی اجتماعی آن، نوع استفاده بهینه از سرزمین را مشخص می سازد. در ‏بسیاری از مناطق ایران، انتخاب کاربری (بویژه توسعه) و مدیریت زمین بدون توجه به قابلیت و توان سرزمین انجام می شود که سبب اتلاف سرمایه و ‏کاهش ظرفیت محیطی می گردد. این تحقیق در شهرستان جهرم و با هدف اصلاح و توسعه مدل ارزیابی توان اکولوژیک توسعه شهری، روستایی و ‏صنعتی در منطقه مطالعاتی انجام شد. روش های مورد بررسی شامل روش مخدوم بر اساس منطق بولین، روش های پیشنهادی حداکثر محدودیت ‏‏(منطق بولین)، میانگین حسابی، میانگین هندسی و در نهایت کالیبره آن از طریق ادغام نقشه ها در ‏GIS‏ می باشد. نتایج نشان داد که روش های ‏مبتنی بر میانگین هندسی و کالیبره آن بهتر از سایر مدل ها، توان محیط را برآورد کرده است. همچنین روش میانگین حسابی، پایین ترین دقت بین ‏روش های موجود قلمداد شد. در ارتباط با کاربری توسعه صنعتی نیز مناطق پیشنهادی برای توسعه (طبقه 1 و 2) 6/7% از منطقه را تشکیل می دهد ‏که این محدوده با توجه به پتانسیل بالای شهرستان در کشاورزی و باغبانی، به منظور توسعه صنایع مرتبط با این کاربری پیشنهاد می گردد. ‏

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. اختصاصی، م و سپهر، ع. 1390. روش ها و مدل های ارزیابی و تهیه نقشه بیابان زایی. چاپ اول، یزد، دانشگاه یزد، 286 صفحه.

  2. اﻣﻴﺮی،م.ﺳﻠﻤﺎنﻣـﺎﻫﻴﻨﻲ، ع.ﺟﻼﻟـﻲ، س.ﺣﺴـﻴﻨﻲ، س .و. دﻫﻜــﺮدی، ف.1388. ﻣﻘﺎﻳﺴــﻪ روش ﺳﻴﺴــﺘﻤﻲ ادﻏــﺎمﻧﻘﺸﻪﻫﺎ و ﺗﺮﻛﻴﺐﻣﻨﻄﻖﺑـﻮﻟﻴﻦ - ﻓـﺎزی در ارزﻳـﺎﺑﻲﺗـﻮان اﻛﻮﻟﻮژﻳﻚﺟﻨﮕﻠﻬﺎیﺣﻮﺿﻪ آﺑﺨﻴـﺰ 33 و 34ﺷـﻤﺎل اﻳﺮان. مجله علوم ﻣﺤﻴﻄﻲ،7(2): صفحات 123-109.

  3. ﺧﺴﺮوی، ی. ﮐﻼﻧﺘﺮی، م. ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ، ن.1391. ﺗﺤﻠﯿﻞﻓﻀﺎﯾﯽدرﺟﻪﺗﻨﺎﺳﺐاراﺿﯽﺑﺮایﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎیﮐﺸﺎورزیوﻣﻨﺎﺑﻊﻃﺒﯿﻌﯽﺑﺎاﺳﺘﻔﺎدهازﻣﺪلﻓﺎﺋﻮوGIS (ﻣﻄﺎﻟﻌﻪﻣﻮردی: ﺷﻬﺮﺳﺘﺎنﺧﺪاﺑﻨﺪهزﻧﺠﺎن).نشریه حفاظت و بهره ﺑﺮداریازﻣﻨﺎﺑﻊﻃﺒﯿﻌﯽ، ﺟﻠﺪاول،ﺷﻤﺎرهﺳﻮم، صفحات 29-9.

  4. رﺿﺎﺳﻠﻄﺎﻧﻲ، ص. ﻣﻨﻮری، م. رﻓﻌﺘﻲ، م. 1388. آﻣﺎﻳﺶﺻﻨﻌﺘﻲاﺳﺘﺎنﻗﺰوﻳﻦ.ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲﺳﺮزﻣﻴﻦ،ﺳﺎلﺷﺸﻢ، شماره 21،  صفحات 143-129.

  5. زﻳﺎری،ک. 1381.ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰیﻛـﺎرﺑﺮیاراﺿﻲﺷﻬﺮی، چاپ اول،انتشارات داﻧﺸﮕﺎهﻳﺰد، یزد.

  6. سازمان حفاظت محیط زیست، 1380. ﺿﻮاﺑﻂوﻣﻌﯿﺎرﻫﺎیاﺳﺘﻘﺮارﺻﻨﺎﯾﻊ. ﺳﺎزﻣﺎنﺣﻔﺎﻇﺖﻣﺤﯿﻂزﯾﺴﺖﻣﻌﺎوﻧﺖﻣﺤﯿﻂزﯾﺴﺖاﻧﺴﺎﻧﯽ.

  1. غلامی، م. رستگار، م.1389. ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﺤﻠﻴﻞﺗﻮزﻳﻊﻓﻀﺎﻳﻲﺟﻤﻌﻴﺖﺷﻬﺮی اﺳﺘﺎنﻓﺎرسﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﺎﺧﺺﻫﺎیﻧﺨﺴﺖﺷﻬﺮی و ﺗﻤﺮﻛﺰ. ﻣﺠﻠﻪﭘﮋوﻫﺶ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰیﺷﻬﺮی،ﺳﺎل اول، ﺷﻤﺎره دوم، ﺻفحات117-130.
  1. فلاح شمسی، س.ر. 1376. برآورد صحت نقشه های حاصل از داده های ماهواره ای به روش نمونه گیری، پایان نامه کارشناسی ارشد جنگلداری، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران.

  2. فلاح شمسی، س.ر. سبحانی، ه. سعید،ا. درویش صفت، ع.ا. فرجی دانا، ا. 1384. مدل برنامه ریزی خطی در تخصیص زمین به کاربریهای مختلف در حوزه آبخیز کلیبر چای وسطی. مجله منابع طبیعی ایران، جلد 58، شماره 3، صفحات 579-589.

  3. قدیمی، م. حسینی، م. پورقاسمی، ح.ر. مرادی، ح.ر.1389. ﻣﺪﻟﺴﺎزیﺣﻔﺎﻇﺘﯽﻣﻨﻄﻘﻪﺣﻔﺎﻇﺖﺷﺪهﻣﺎﻧﺸﺖ و ﻗﻼرﻧﮓﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﻄﻖﻓﺎزی. ﻋـﻠـﻮمﻣﺤـﯿـﻄﯽ، ﺳﺎلﻫﺸﺘﻢ، ﺷﻤﺎره اول، صفحات 106- 85.

  4. قرخلو،م.پورخباز،ح، ر.امیری،م، ج.فرجی سبکبار،ح.1388. ارزیابیتواناکولوژیکمنطقةقزوینجهتتعییننقاطبالقوهتوسعةشهریبا استفادهازسامانهاطلاعاتجغرافیایی. مطالعاتوپژوهشهایشهریومنطقه ای، شماره دوم، صفحات 68-51.

  5. کرم، م. 1384. تحلیل تناسب زمین برای توسعه کالبدی در محور شمالغرب شیراز، با استفاده از رویکرد ارزیابی چند معیاره (MCE) در محیط سیستم اطلاغات جغرافیایی (GIS). پژوﻫﺶﻫﺎیﺟﻐﺮاﻓﯿﺎی، سال37، ﺷﻤﺎره54، صفحات 106-93.

  6. کاشی‌ساز، م. منوری، م. افخمی، م. کرباسی، ع.1389. کاربرد فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) در ارزیابی توان اکولوژیک برای توسعه روستایی- شهری (مطالعه موردی: منطقه صیدون استان خوزستان). محیط زیست و توسعه، سال 1، شماره 1، صفحات 50-43.

  7. ﻛﺮم، ا. محمدی، ا.1388. ارزﻳﺎﺑﻲوﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪیﺗﻨﺎﺳﺐزﻣﻴﻦﺑﺮایﺗﻮﺳﻌﻪﻓﻴﺰﻳﻜﻲﺷﻬﺮﻛﺮجواراﺿﻲﭘﻴﺮاﻣﻮﻧﻲﺑﺮﭘﺎﻳﻪیﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎیﻃﺒﻴﻌﻲوروشﻓﺮآﻳﻨﺪﺗﺤﻠﻴﻞﺳﻠﺴﻠﻪﻣﺮاﺗﺒﻲ(AHP). ﻓﺼﻞﻧﺎﻣﻪﺟﻐﺮاﻓﻴﺎیﻃﺒﻴﻌﻲ، ﺳﺎلاول، شماره4، صفحات 74-59.

  8. مخدوم،م. 1378.شالودهآمایشسرزمین. چاپ دوم،انتشاراتدانشگاهتهران، تهران، 289صفحه.

  9. مخدوم،م.درویش صفت،ع.ا.جعفر زاده،ه.و مخدوم،ع.1380.ارزیابی و برنامه ریزی محیط زیست با استفاده از سامانه های اطلاعات جغرافیایی. چاپ اول،انتشاراتدانشگاهتهران،تهران. 304 صفحه.

  10. منوری، س. م. شریعت، س. م. دشتی، س. سبز قبایی، غ. 1388.ارزیابیتوانمحیطزیستحوضهآبخیززاخردبرایتوسعهشهریبااستفادهاز  GIS. علوموتکنولوژیمحیطزیست،شمارهیک، صفحات 208-199.

  11. نجفی نژاد، ع. پیشداد سلیمان آباد، ل. سلمان ماهینی، ع. 1392. ﻣﻘﺎﯾﺴﮥﮐﺎرآﯾﯽ دو روش ﺳﯿﺴـﺘﻤﯽ  و ﺗﺨﺼـﯿﺺﺳـﺮزﻣﯿﻦﭼﻨـﺪ ﻓﺎﮐﺘﻮره در ﻓﺮآﯾﻨـﺪ آﻣـﺎﯾﺶﺳﺮزﻣﯿﻦﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﯿﺴﺘﻢ اطلاعات جغرافیایی. مجله کاربرد سنجش از دور و GIS در علوم منابع طبیعی، سال چهارم، شماره1، صفحات 11-1.

  1. Congalton, R. G. 1991. A Review of Assessing the Accuracy of Classifications of Remotely Sensed Data. REMOTE SENS. ENVIRON. 37:35-46.
  2. Elaalem, M., Comber, A., Fisher, P.2010. "Land Suitability Analysis comparing Boolean logic with fuzzy analytic hierarchy process". Accuracy 2010 Symposium, July 20-23, Leicester, UK. pp 245-247.
  1. Hansen N.M. 1968. French Regional Planning. Edinburgh Indian University Press.

  2. Kosmas, C., Poesen, J., Briassouli, H. 1999. Key indicators of desertification at the Environmentally Sensitive Areas (ESA) scale, The Medalus Project: Mediterranean Desertification and Land Use. Manual on Key Indicators of Desertification and Mapping Environmentally Sensitive Areas to Desertifica­tion. Project report. European Commission.

Landis, J.R. Koch, G.G. 1977. The measurement of observer agreement for categorical data. Biometrics 33 (1): 159–174.

Malczewski, J. 2004.GIS-based land-use suitability analysis: a critical overview.Progress in Planning, 62: 3–65

Nouri, J. and Sharifipour, R. 2004. Ecological capability evaluation of rural development by means of GIS. Iranian J Env  Health Sci Eng, 1: 81-90

Sepehr, A., Hassanli, A. M., Ekhtesasi, M. R. & Jamali, J. B. 2007. "Quantitative assessment of desertification in south of Iran using MEDALUS method". Environmental Monitoring and Assessment Journal, 134: 243-254.