موقعیت رودباد جبهه‌قطبی در ارتباط با بارش‌های سنگین و شار رطوبت ترازهای پایین غرب ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار آب و هواشناسی، گروه جغرافیا، دانشگاه ارومیه

2 دانشجوی دکتری آب و هواشناسی، دانشکدة جغرافیا و برنامه‌ریزی، دانشگاه تبریز

چکیده

هدف از این مطالعه شناسایی و تحلیل موقعیت رودباد جبهه‌قطبی و شار رطوبت در ارتباط با بارش‌های سنگین غرب ایران با استفاده از روش همدید است، که چهار الگو در این زمینه شناسایی شد. در همة الگوها در روز رخداد بارش، ناحیة چپ خروجی (ربع دوم) هستة رودباد جبهه‌قطبی (که بیشترین واگرایی سطوح بالا و همگرایی سطوح زیرین جو را فراهم می‌کند) بر فراز آسمان غرب ایران قرار گرفته است. نتایج نشان می‌دهد که در روز رخداد بارش، محور هستة رودباد در منطقة مورد مطالعه دچار انحنای نصف‌النهاری شده است که این موضوع از دو جنبه به صعود شدیدتر هوا کمک می‌کند. این آرایش هستة رودباد سبب وزش دمایی گرم به مناطق تحت تسلط نیمة خروجی رودباد می‌شود و این شرایط صعود و همرفت بیشتر هوا را سبب می‌شود و از دیگر سوی متمایل‌شدن هستة رودباد به وزش نصف‌النهاری موجب می‌شود تا جریان هوا دچار چرخندگی انحنایی شود و صعود حاصل از این چرخندگی انحنایی به چرخندگی برشی ناشی از شیب سرعت در ربع دوم هستة رودباد افزوده شود و صعود هوا را تشدید کند. منابع تغذیه‌کنندة رطوبتی این بارش‌ها نیز در مرتبة اول دریای عرب سپس دریای سرخ، خلیج‌فارس و دریای عمان است. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


پروین، ن. 1392. «بررسی ارتباط موقعیت مکانی رودبادهای تراز میانی جو و وقوع سیل در حوضة آبریز دریاچة ارومیه»، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، شمارة 13، صص 250-235.
حلبیان، ا.، حسینعلی پورجزی، ف. 1393. «تحلیل فراوانی رودبادهای مرتبط با بارش‌های حدی و فراگیر در کرانه‌های غربی خزر»، فصلنامة تحقیقات جغرافیایی، شمارة 112، صص‌220-205.
خسروی، م.، نظری‌پور، ح. 1391. «مطالعة همدید تیپ‌های هوای غالب منطقة سیستان (ایستگاه زابل)»، پژهش‌های جغرافیای طبیعی، شمارة 81، صص 62-39.
رنجبر سعادت‌آبادی، ع.، امینی، ن. 1389. «مطالعة بارش‌های شدید فصل تابستان استان گلستان (1386-1380)»، پژوهش‌های اقلیم‌شناسی، شمارة اول و دوم، صص 76-57.
نیرومند، ح.1386. «تحلیل آماری چندمتغیری کاربردی»، چاپ سوم، انتشارات آستان قدس رضوی، مشهد.
عساکره، ح. 1389. «تحلیل تغییرات بارش‌های فرین شهر زنجان»، پژوهش‌های اقلیم‌شناسی، شمارة اول و دوم، صص 100-89.
عساکره، ح.، رزمی، ر. 1390. «اقلیم‌شناسی بارش شمال‌غرب ایران»، مجلة جغرافیا و توسعه، شمارة 25، صص 158-137.
عزیزی، ق.، سفر راد، ط. 1391. «تحلیل ویژگی‌های رودباد طی فازهای ENSO (مطالعة موردی سال‌های 1997، 2008، 2010)»، پژوهش‌های اقلیم‌شناسی، شمارة 9، صص 82-69.
علیجانی، ب. 1374. «آب‌وهوای ایران»، چاپ اول، انتشارات سمت، تهران.
علیجانی، ب.، خسروی، م.، اسمعیل‌نژاد، م. 1389. «تحلیل همدید بارش سنگین ششم ژانویه 2008 در جنوب‌شرق ایران»، پژوهش‌های اقلیم‌شناسی، شمارة 3 و 4، صص 12-1.
فرج‌زاده، م.، لشکری، ح.، خورانی، ا. 1386. «تحلیل موقعیت رودباد در رابطه با سامانه‌های بارشی غرب کشور (استان‌های ایلام و کرمانشاه)»، فصلنامة مدرس علوم انسانی، شمارة 53 ، صص256-239.
فرج‌زاده، م.، کریمی، م.، قائمی، ه.، مباشری، م. 1388. «چگونگی انتقال رطوبت در بارش زمستانة غرب ایران (مطالعة موردی بارش 3-7 ژانویه 1996)»، فصلنامة مدرس علوم انسانی، شمارة 61، صص 217-193.
قویدل‌رحیمی، ی. 1389. «نگاشت و تفسیر سینوپتیک اقلیم با استفاده از نرم‌‌افزار GrADS»، انتشارات سها دانش، تهران.
کاشکی، ع.، مسعودیان، ا.، حسینی، م. 1390. «بررسی تیپ‌های همدید اقلیمی شمال‌شرق کشور و ارتباط آن‌ها با سامانه‌های گردشی روز نماینده (مطالعة موردی: مشهد)»، جغرافیا و توسعه، شمارة 25، صص 78-59.
کاویانی، م. ر.، علیجانی، ب. 1371. «مبانی آب و هواشناسی»، چاپ اول، انتشارات سمت، تهران.
کریمی، م. 1386. «تحلیل منابع رطوبت بارش‌های ایران»، رسالة دورة دکتری، دانشگاه تربیت مدرس.
کریمی، م.، فرج‌زاده، م. 1390. «شار رطوبت و الگوی فضایی- زمانی منابع تأمین رطوبت بارش‌های ایران»، نشریة تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، شمارة 22، صص 127-109.
مبارک‌حسن، ا.، مشکواتی، ا.، آزادی، م.، مزرعه فراهانی، م. 1391. «نقش رودباد در چرخندزایی میانه مدیترانه»، پژوهش‌های اقلیم‌شناسی، شمارة 11، صص 52-41.
مسعودیان، ا. 1390. «آب و هوای ایران»، انتشارات شریعه توس، مشهد.
مسعودیان، ا.، دارند، م.، کارساز، س. 1390. «پهنه‌بندی بارش غرب و شمال‌غرب ایران به روش تحلیل خوشه‌ای»، فصلنامة جغرافیای طبیعی، شمارة 11، صص 44-35.
مسعودیان، ا.، محمدی، ب. 1390. «تحلیل فراوانی رودبادهای مرتبط با رخداد بارش‌های ابرسنگین ایران»، مجلة تحقیقات منابع آب ایران، شمارة 2، صص 91-80.
مفیدی، ع.، زرین، آ.، جانباز قبادی، غ. 1386. «تعیین الگوی همدیدی بارش‌های شدید و حدی پاییزه در سواحل جنوبی دریای خزر»، فیزیک زمین و فضا، شمارة 33، صص 154-131.
Federico,S.,  Avolio,E., Bellecci,C., Lavagnini,A.,  Colacino, M.,  Walko,R. L. 2008. Numerical analysis of an intense rainstorm occurred in southern Italy, Natural Hazards and Earth System Science, 8 (1). pp: 19-35.
Kidston, J.A.S., Taschetto, D.W.J., Thompson, M. H., England,M. 2011. The influence of Southern Hemisphere sea‐ice extent on the latitude of the mid-latitude jet stream, GEOPHYSICAL RESEARCH LETTERS, 38. pp: 1-5.
Prezerakos,N.G. 2006. The Role of the Interaction between Polar and Subtropical Jet in a Case of Depression Rejuvenation over the Eastern Mediterranean, Meteorol. Atmos. Phys, 92. pp:139-151.
Rudari,R., Entekhabi,D., Roth,G. 2005. Large-scale atmospheric patterns associated with mesoscale features leading to extreme precipitation events in Northwestern Italy, Advances in Water Resources. 28. pp: 601–614.
Schiemann, R., Daniel, L., Christoph, S. 2009. Seasonality and Interannual Variability of the Westerly Jet in the Tibetan Plateau Region. J. Climate, 22.pp: 2940–2957.
Yang S., Lau, K-M., and Kim, K-M. 2002. Variations of the East Asian Jet Stream and Asian–Pacific–American Winter Climate Anomalies. J. Climate, 15. pp: 306–325.
Zhou, T. J., Yu, R. 2005. Atmospheric water vapor transport associated with typical anomalous summer rainfall patterns in china, Journal of Geophysical research,110. pp: 1-10.