تحلیل آثار محیط‌زیستی طرح‌های سدسازی برای تعیین گزینۀ منتخب (مطالعۀ موردی: سد و نیروگاه کلات)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد برنامه‌ریزی و مدیریت محیط‌زیست، دانشکدة محیط‌زیست،‌ دانشگاه تهران

2 استادیار گروه معماری، دانشکدة معماری و هنر، دانشگاه کاشان

چکیده

در این مطالعه با هدف توسعۀ پایدار، تعیین ساختگاه منتخب پروژۀ سد و نیروگاه کلات واقع در استان کهگیلویه و بویر احمد از بین سه ساختگاه ممکن انجام شده است. مراحل انجام این مطالعه عبارت است از: شناخت پروژه و محیط‌‌زیست تحت اثر، ارزیابی توان اکولوژیکی منطقه، تعیین و بررسی معیارهای محیط‌زیستی از طریق روش چک‌لیست و نظر کارشناسی، اولویت‌بندی گزینه‌ها با روش تصمیم‌گیری چندمعیاره و در نهایت انتخاب گزینۀ بهینه. ارزیابی توان اکولوژیکی ساختگاه‌ها نشان داد که بیش از 91 درصد محدودۀ گزینه‌ها در طبقۀ مناسب و نیمه‌مناسب قرار می‌گیرند؛ بنابراین از نظر توان سرزمین احداث سد در همۀ ساختگاه‌ها امکان‌پذیر تشخیص داده شد. به منظور تعیین گزینۀ برتر، 9 زیرمعیار محیط‌زیستی در قالب سه گروه اصلی فیزیکی، بیولوژیکی و اقتصادی- اجتماعی و فرهنگی بررسی و ارزش‌گذاری شد. نتایج نشان داد که در تعیین گزینۀ بهینه، به ترتیب معیارهای شرایط لرزه‌خیزی، وضعیت کاربری اراضی و وضعیت جمعیتی منطقه از اهمیت بیشتری برخوردار است. در پایان با استفاده از نرم‌افزار Expert Choice و بر مبنای روش ارزیابی چندمعیاره، ساختگاه بهینه با توجه به معیارهای منتخب محیط‌زیستی معرفی شد. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اصغرپور، م. 1377. تصمیم‌گیری چندمعیاره، انتشارات دانشگاه تهران. تهران.
بنی‌حبیب، م.ا.، وزیری، ب.، هاشمی، ر. 1391. «مکانیابی سدهای مخزنی با استفاده از مدل‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره»، یازدهمین کنفرانس هیدرولیک ایران، دانشگاه ارومیه، 6 صفحه.
جوزی، ع.، جعفری‌نسب، ت. 1393. «بررسی آثار محیط‌زیستی ساخت و ساز پروژۀ مسکن مهر شهرستان محمدآباد مازندران»، مجلۀ محیط‌شناسی، سال چهلم، شمارۀ 3، صص 604-619.
خیرخواه زرکش، م.، ناصری، ح.ر.، داوودی، م.ه.، سلامی، ه. 1387. «استفاده از روش تحلیل سلسله‌مراتبی در اولویت‌بندی مکان مناسب احداث سد زیرزمینی، مطالعۀ موردی: دامنه‌های شمالی کوه‌های کرکش- نطنز»، مجلۀ پژوهش و سازندگی، سال بیست و یکم، شمارۀ 2 (پی آیند 79)، صص 93-101.
ریاحی، م. ترابی هفشجانی، ا. 1382. «ارزیابی اثرات زیست‌محیطی احداث سد و نیروگاه بر رودخانۀ کارون در استان چهارمحال و بختیاری»، کنفرانس ملی نیروگاه‌‌های آبی کشور، شرکت توسعۀ منابع آب و نیروی تهران، 9 صفحه.
سازمان جنگل‌‌‌ها و مراتع. 1387. پژوهشکدۀ حفاظت خاک و آبخیزداری، نقشۀ کاربری اراضی.
سازمان جنگل‌ها و مراتع. 1380. نقشۀ فرسایش‌پذیری.
سازمان حفاظت محیط‌زیست. 1391. نقشۀ مناطق چهارگانه.
صادق‌پور، ا.ح. 1387. «بررسی نقش مسائل اجتماعی در جانمایی ساختگاه پروژه‌های سدسازی»، دومین کنفرانس ملی سد و نیروگاه برق آبی، تهران، 9 صفحه.
صادق‌پور، ا.ح.، رئیسی، ا.ا. 1383. «استفاده از روش‌های ارزیابی چندمعیاره (AHP) در انتخاب ساختگاه بهینۀ سد، مطالعۀ موردی: امکان‌سنجی تعیین ساختگاه قره‌چای»، اولین کنفرانس بین‌المللی مدیریت پروژه، تهران، 7 صفحه.
عبدلی، ا. 1378. ماهیان آب‌های داخلی ایران، انتشارات نقش مانا.
مخدوم، م. 1391. شالودۀ آمایش سرزمین، انتشارات دانشگاه تهران.
مرکز آمار ایران. 1392. گزیدۀ نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن استان کهگیلویه و بویر احمد.
مهندسین مشاور لار. 1392. مطالعات سد و نیروگاه کلات، گزارش ششم، شناخت مقدماتی محیط‌زیست، صفحۀ 211.
نجمایی، م. 1382. سد و محیط‌زیست، نشریة شمارة 55 وزارت نیرو، انتشارات وزارت نیرو، کمیتة ملی سدهای بزرگ، صفحه 127.
وزارت نیرو. 1390. دفتر مهندسی و معیارهای فنی آب و آبفا، راهنمای مطالعات کیفیت آب مخازن سدهای بزرگ، نشریۀ شمارۀ 551.
Belton, V., Stewart, T.J. 2002. Multiple Criteria Decision Analysis: an Integrated Approach, springer.
Canter, L.W. 1996. Environmental Impact Assessment. MC. Graw- Hill. Pub: New York. Second Ed.660 p.
Carlson, R.E. 1977. A Trophic State Index For Lakes. International Journal of Limnology and Oceanography. 22(2):361-369
Chapra, S.C.1997.Sourface Water Quality Modeling, Mc Graw-Hill, 844p.
Cheng, K.S., Lei, T.C. 2001. Reservoir Trophic State Evaluation Using Landsat TM Images. Journal of the American Water Resources Association. 37(5):1321-1334
CITES . 2013 .Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora, Checklist of CITES species.
David, H.F.L., Bela, G.L., Paul, .A.B. 1996. Environmental Engineers Handbook, Lewise Publishers, 1431p.
Maass, A., Hufschmidt, M.M., Dorfman, J., Thomas, H.A., Marglin, S.A., Fair, G. M. 1962. Design of Water Resources System. Harvard University Press Cambridge, Mass, USA.
Orlob, G.T. 1983. Mathematical Modeling of Water Quality Streams, Lakes and Reservoirs, Willey Interscience, 518p.
Saaty, T.L. 2008. Decision Making with the Analytic Hierarchy Process. International Journal of services sciences. 1(1):83-98
United State Environmental Protection Agency (US EPA). 2000. Nutrient Criteria Technical guidance Manual for Lakes and Reservoirs, EPA-822-B-00-001.
Zyl, J.V., Labadie, J. 2011. Gis Analysis for Multi Criteria Reservoir Site: Selection NISP Project, Colorado. ESRI International User Conference San Diego Convention Center. San Diego, CA.