ارزیابی زیرساخت‌های سبز شهری به منظور اصلاح تدریجی آن‌ها در سیمای سرزمین تهران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد مدیریت و برنامه‌ریزی محیط‌زیست، دانشکدۀ محیط‌زیست، دانشگاه تهران

2 دانشیار گروه برنامه‌ریزی و مدیریت محیط‌زیست، دانشکدۀ محیط‌زیست، دانشگاه تهران

3 استادیار گروه برنامه‌ریزی و مدیریت محیط‌زیست، دانشکدۀ محیط‌زیست، دانشگاه تهران

4 کارشناسی ارشد برنامه ریزی و مدیریت محیط زیست

چکیده

یکی از چالش‌هایی که بسیاری از شهرها در نتیجۀ افزایش جمعیت و مصرف زمین، با آن مواجه‌اند، از بین رفتن سیستم پشتیبان حیات یا شبکۀ زیرساخت‌های سبز است. از آنجا که این زیرساخت‌ها ارائه‌دهندۀ خدمات اکولوژیک متعددی برای مناطق شهری‌اند، امروزه توجه بسیاری از برنامه‌ریزان شهری را به خود جلب کرده‌اند. ‌‌تهران ‌‌نیز ‌‌در ‌‌دهه‌های ‌‌اخیر ‌‌رشد ‌‌سریعی ‌‌داشته ‌‌و ‌‌اختلال‌های جدی ‌‌ساختاری ‌‌در آن ایجاد شده که در مطالعات مختلف به آن پرداخته شده است. اما این مطالعه مناطق بیست‌ودوگانۀ تهران را از نظر دارابودن فرصت مرمت، حفاظت، توسعه و بهره‌وری و به طور کلی مناطقی که بیش از بقیه در معرض تخریب زیرساخت‌‌های سبز قرار دارند، شناسایی می‌کند. ازاین‌رو هدف ‌‌از ‌‌این ‌‌پژوهش ‌‌ابتدا ‌‌شناسایی ‌‌و ‌‌تشریح ‌‌این ‌‌زیرساخت‌‌ها، ‌‌سپس ‌‌تعیین ‌‌نارسایی ‌‌آن‌‌ها با در نظر گرفتن توزیع فضایی عوامل تخریب است. در این پژوهش ابتدا زیرساخت‌‌های سبز تهران در سال‌‌های 2003 و 2013 با استفاده از تصاویر ماهواره‌‌ای لندست، شناسایی، سپس بر اساس حضور تباهی‌ها در سطوح سبز و باز و با استفاده از مفاهیم و متریک‌‌های سیمای سرزمین ارزیابی شده است. در نهایت با توجه به خصوصیات ساختاری هر منطقه، راهبردهایی برای ارتقای وضعیت زیرساخت‌‌های سبز پیشنهاد شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


برق‌جلوه، ش. 1390. «تغییر سیمای سرزمین تهران بر اساس شاخص‌‌های عملکرد بوم‌شناختی شبکۀ سبزراه‌ها»، دو فصلنامۀ مدیریت شهری، سال نهم، شمارۀ 26 صص 125- 144.
پریور، پ.، یاوری، ا.ر.، فریادی، ش.، ستوده، ا. 1385. «تحلیل ساختار اکولوژیک سیمای سرزمین شهر تهران برای تدوین راهکارهای ارتقای کیفیت محیط‌زیست»، محیط‌شناسی، سال سی و پنجم، شمارۀ 51، صص 45- 56.
شرکت پردازش و برنامه‌‌ریزی شهری. 1377. چکیدۀ طرح جامع تهران.
کوخایی، ط.، مثنوی، م.ر. 1392. «طراحی محیطی زیرساخت‌‌های اکولوژیک منظر شهری با استفاده از اصل پیوستگی با انشعابات (AWOP) به منظور ارتقای کیفیت زندگی شهری (مطالعۀ موردی: منطقۀ 2 شهرداری تهران)»، محیط‌‌شناسی، سال چهلم، شمارۀ 3، صص 559- 572.
مخدوم، م. 1373. بررسی و شناخت اثرات توسعه بر محیط‌زیست شهر تهران، چاپ اول، انتشارات ادارۀ کل حفاظت محیط‌زیست استان تهران.
معاونت پژوهشی و فناوری دانشگاه شهید بهشتی. 1390. گزارش وضعیت محیط‌زیست شهر تهران (SoE).
مهندسین مشاور همکار. 1384. طرح ساماندهی اراضی عباس‌آباد (بخش مطالعات محیط‌زیست).
 
Ahren, J. F. 2002. Greenways as strategic landscape planning: theory and applications. Wageningen, the Netherlands: Wageningen University, Doctoral thesis.
Alberti, M., and Marzluff, J. M. 2004. Ecological resilience in urban ecosystems: Linking urban patterns to human and ecological functions. Urban Ecosystem, 7: pp. 241-265.
Bierwagen, B. G. 2007. Connectivity in urbanizing landscapes: The importance of habitat configuration, urban area size, and dispersal. Urban Ecosystem, 10: pp. 29 - 42.
Botequilha, A., and Ahren, J. F. 2002. Applying landscape ecological concepts and metrics in sustainable landscape planning. Landscape and Urban Planning, 59: pp. 65 -93.
Botequilha, A., Miller, J., Ahren, J. F., and McGarigal, K. 2006. Measuring landscape. Island Press.
Chang, Q., Li, S., Wang, Y., Wu, J., and Xie, M. 2012. Spatial process of green infrastructure changes associated with rapid urbanization in Shenzhen, China. Chinese Geographical Science, 23: pp. 113-128.
Chang, Q., Li, X., Huang, X., and Wu, J. 2012. A GIS-based green infrastructure planning for sustainable urban land use and spatial development. Procedia Environmental Sciences, 12: pp. 491-498.
Cook, E. A. 2002. Landscape structure indices for assessing urban ecological networks. Landscape and Urban Planning, 58: pp. 269-280.
Cui, L., and Shi, J. 2012. Urbanization and it’s environmental effects in Shanghai, China. Urban Climate, 2: pp. 1-15.
Forman, R.T. T. 1995. Land mosaics: the ecology of landscape and regions. Cambridge University Press.
Forman, R. T. T., and Godron, M. 1986. Landscape ecology. John Wiley and Sons.
Groom, G., Mücher, C. A., Ihse, M., and Wrbka, T. 2006. Remote sensing in landscape ecology: experiences and perspectives in a European context. Landscape Ecology, 21: pp. 391-408.
Kattel, G. R., Elkadi, H., and Meikle, H. 2013. Developing a complementary framework for urban ecology. Urban Forestry and Urban Greening, 12 (4): pp. 498-508
Kennedy, R. E., Townsend, P. A., Gross, J. E., Cohen, W. B., Bolstad, P., Wang, Y., and Adams, P. 2009. Remote sensing change detection tools for natural resource managers: Understanding concepts and tradeoffs in the design in landscape monitoring projects. Remote Sensing of Environment, 113: pp. 1382-1396.
Lyke, C., Mapendembe, A., Brown, C., Walpole, M., and Winn, J. 2012. Indicators from the global and sub-global Millennium Ecosystem Assessments: an analysis and next steps. Ecological Indicators, 17: pp. 77-87
Marcucci, D. J., and Jordan, L. M. 2013. Benefits and challenges of linking green infrastructure and highway planning in the United States. Environmental Management, 51: pp. 182 - 197.
McGarigal, K., Cushman, S. A., and Neel, M. C. 2002. FRAGSTATS: Spatial Pattern Analysis Program for Categorical Maps, Computer Software Program Produced by the Authors at University of Massachusetts, Amherst. Available at: http://www.umass.edu/landeco/research/fragstats/fragstats.html.
M'Ikiugu, M. M., QianNa, W., and Kinoshita, I. 2012. Green infrastructure gauge: A tool for evaluating green infrastructure inclusion in existing and future urban areas. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 68: pp. 815 - 825.
Turner, M. G., Gardner, R. H., and O'Neil, R. V. 2001. Landscape ecology in theory and practice, pattern and process. springer Science.
Wang, W., Mitchell, B. R., Nugranad-Marzilli, J., Bonynge, G., Zhou, Y., and Shriver, G. 2009. Remote sensing of land-cover change and landscape context of the National Parks: A case study of the Northeast Temperate Network. Remote Sensing of Environment, 113: pp. 1453-1461.
Weber, T., Sloan, A., and Wolf, J. 2006. Maryland's Green Infrastructure Assessment: Development of a comprehensive approach to land conservation. Landscape and Urban Planning, 77: pp. 94-110.
Wickham, J. D., Riitters, K., Wade, T. G., and Vogt, T. 2010. A national assessment of green infrastructure and change for the conterminous United States using morphological image processing. Landscape and Urban Planning, 94: pp. 186-195.
Yavari, A. R., Sotoudeh, A., and Parivar, P. 2007. Urban environmental quality and landscape structure in arid mountain environment. International Journal of Environmental Research, 1(4): pp. 325 – 340.