بررسی تناسب مناطق زیر کشت گندم در ایران با نیاز آبی و عملکرد گندم با رویکرد آب مجازی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه برنامه‌ریزی، مدیریت و آموزش محیط‌زیست، دانشکدۀ محیط‌زیست دانشگاه تهران

2 کارشناس ارشد برنامه‌ریزی و مدیریت محیط‌زیست، دانشکدۀ محیط‌زیست دانشگاه تهران

3 دکترای برنامه‌ریزی و مدیریت محیط‌زیست، دانشکدۀ محیط‌زیست دانشگاه تهران

چکیده

به‌رغم وجود محدودیت و تنش آبی در کشور استفادۀ بهینه از منابع آب در ایران صورت نمی‌گیرد. عمده‌ترین مصرف‌کننده، با مصرف بیش از 90 درصد از آب استحصال‌شدۀ کشور، بخش کشاورزی است. ازاین‌رو نبود مدیریت صحیح مصرف آب در این بخش می‌تواند به منابع آب کشور آسیب وارد کند. یکی از روش‌های کاهش مصرف آب در این بخش، توجه به میزان آب مجازی محصولات در انتخاب محصول مناسب در هر منطقه است. آب مجازی مقدار آبی است که برای تولید هر محصول صرف می‌شود. عمده‌ترین محصول کشت‌شده در کشور گندم است. با توجه به اهمیت و مصرف زیاد این محصول در کشور انتخاب مناطقی با کمینۀ نیاز آبی سبب کاهش در مصرف آب در بخش کشاورزی خواهد شد. میزان آب مجازی گندم در هر استان حاصل تقسیم نیاز خالص آب برای کشت بر عملکرد آن در هر استان است. در این تحقیق عملکرد گندم، میزان آب خالص مورد نیاز برای کشت، میزان آب مورد نیاز برای آبیاری و سطح زیر کشت در هر استان بررسی و با مقایسۀ این ارقام در هر استان مکان‌های مناسب برای کشت این محصول پیشنهاد شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آمارنامۀ کشاورزی محصولات زراعی. 1390. وزارت جهاد کشاورزی.
براون، ل. 1387. ترجمۀ طراوتی، ح. طرح امید، آینده و محیط‌زیست، نشر جهاد دانشگاهی مشهد.
سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور. 1385. «مجموعۀ اسناد ملی توسعه در برنامۀ چهارم توسعۀ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران»، سند توسعۀ بخشی «آب».
شفیعی، م. 1390. «چشم‌انداز منابع زیست و آب در ایران با نگاهی به شرایط جهانی و چالش‌های کنونی»، گزارش راهبردی 135، مرکز تحقیقات استراتژیک.
فرشی، ع.، شریعتی، م. جاراللهی، ر.، قائمی، م.، شهابی فر، م.، تولایی، م. 1376. برآورد آب موردنیاز گیاهان عمدۀ زراعی و باغی کشور، جلد اول، انتشارات مؤسسۀ تحقیقات خاک و آب.
Abu-Sharar, T.M., Al-Karablieh, E.K. and Haddadin, M.J. 2012. Role of virtual water in optimizing water resources management in Jordan. Water Resources Management, 26(14): pp. 3977–3993.
 
 Aldaya, M.M., Allan, J.A. and Hoekstra, A.Y. 2010. Strategic importance of green water in international crop trade. Ecological Economics, 69(4): pp. 887–894.
 
Allan, J. 2003. Virtual water eliminates water war?Acase study from the Middle east.
 
Allan, T. 1997. Virtual water: a long-term solution for water short Middle Eastern economies. university of london: Water Issues Group.
 
Bulsink, F., Hoekstra, A.Y. and Booij, M.J. 2010. The water footprint of Indonesian provinces related to the consumption of crop products. Hydrology and Earth System Sciences, 14(1): pp. 119–128.
Chapagain, A.K., Hoekstra, A.Y., and Savenije, H.H.G. 2005. Water saving through international trade of agricultural products. Hydrology and Earth System Sciences, 2: pp. 2219-2251.  
 
El-Gafy, I.K. 2014. System Dynamic Model for Crop Production, Water Footprint, and Virtual Water Nexus, Water Resources Management, 28: pp. 4467–4490.
 
Hoekstra, A.Y. and Chapagain, A.K. 2007. The water footprints of Morocco and the Netherlands: global water use as a result of domestic consumption of agricultural commodities. Ecological Economics, 64(1): pp. 143–151.
Hoekstra, A. and Hung, P. 2002. Virtual water trade,A quantification of virtual water flows between nations in relation to international crop trade,Value of Water Research Report Series No. 11. UNESCO-IHE Institute for Water Education, Delft, The Netherlands.
 
Mekonnen, M. and Hoekstra, A. 2010. A global and high-resolution assessment of the     green,blue and grey water footprint of wheat,Value of Water Research Report Series No. 42. UNESCO-IHE,the Netherlands.
 
Mekonnen, M. and Hoekstra, A. 2011. National water footprint accounts:The green, blue and grey water footprint of production and consumption ,Value of Water Research Report Series No. 50. UNESCO-IHE, Delft,the Netherlands.
 
Montesinos, P., Camacho, E., Campos, B. and Rodríguez-Díaz, J. 2011. Analysis of Virtual Irrigation Water. Application to Water Resources Management in a Mediterranean River Basin, Water Resources Management, 25 (6): pp. 1635-1651.
 
Starr, G. and Levison, J. 2014. Identification of Crop Groundwater and Surface Water Consumption Using Blue and Green Virtual Water Contents at a Subwatershed Scale, Environmental Processes. 1: pp. 497–515.
 
Xiaoling, S.,  Jianfang, L. and Singh, V.P. 2014. Optimal Allocation of Agricultural Water Resources Based on Virtual Water Subdivision in Shiyang River Basin, Water Resources Management, 28: pp. 2243–2257.
 
Yoo, S., Taegon K.Jeong-Bin I. and Jin-Yong, C. 2012. Estimation of the international virtual water flow of grain crop products in Korea, Paddy and Water Environment, 10 (2): pp. 83-93.
 
Yoo, S., Choi, J.Y., Kim, T.G., Im, J.B. and Chun, C.H. 2009. Estimation of crop virtual water in Korea. Journal of Korean Water Resources Association, 42(11): pp. 911–920.
World Bank. 2006. World Development Indicators.
 
Zhang, C., McBean, E.A. and Huang, J. 2014. A Virtual Water Assessment Methodology for Cropping Pattern Investigation, Water Resources Management, 28: pp. 2331–2349.