پیش‌یابی اثر گرمایش جهانی در قلمروهای زیستی (مطالعۀ موردی: نیمۀ شرقی زاگرس میانی و غرب بیابان مرکزی ایران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار جغرافیای طبیعی، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران

2 دانشجوی کارشناسی ‌ارشد اقلیم‌شناسی، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران

3 دانشجوی دکتری اقلیم‌شناسی، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران

چکیده

امروزه تغییر اقلیم از شایع‌ترین مباحث علمی و حتی سیاسی- اجتماعی است. گرمایش جهانی علاوه بر افزایش متوسط دمای جهانی به تغییر در میزان، نوع و الگوی توزیع مکانی و زمانی بارش منجر می‌شود و خواهد شد. تغییر در مؤلفه‌های رطوبتی و حرارتی به‌منزلۀ ورودی‌های دستگاه نظام‌مند طبیعت در محیط‌‌های جغرافیایی مختلف، به این معنی است که باید منتظر عواقب وخیم دستکاری‌‌های انسان در سامانۀ طبیعت بود. یکی از آثار تغییر این مؤلفه‌ها، متأثرشدن انواع زیست‌سامانه‌ها، جابه‌جایی مرز قلمروهای حیاتی و زیستگاه‌های مختلف و اختلال در تعادل‌های موجود خواهد بود. در این پژوهش به مطالعۀ اثر گرمایش جهانی در قلمروهای زیستی محدودۀ نیمۀ شرقی زاگرس میانی و غرب بیابان مرکزی ایران در سال‌های 2050، 2075 و 2100 بر اساس تعریف قلمرو زیستی هولدریج پرداخته شده است. برای پیش‌بینی تغییرات دما و بارش از دو سناریوی پرکاربرد A2 و B2 و چهار مدل گردش عمومی جو شامل UKHADCM3، ECHO-G، GISS-EH و GFDLCM20 بهره گرفته شد. نتایج تحقیق نشان می‌دهد گرمایش جهانی سبب کاهش تنوع قلمروهای زیستی این محدوده در دهه‌های آتی خواهد شد. در این میان قلمروهای زیستی در مناطق کوهستانی بیشترین تأثیر را از گرمایش جهانی می‌پذیرند. همچنین به واسطۀ تشدید فرایندهای بیابان‌زا، پیشروی مرز مناطق بیابانی و بیابان‌های بوته‌زار به سمت دامنه‌های شرقی زاگرس قابل توجه خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


جعفری، م.، پناهی، ف.، احمدی، ح.، عباسی، ح .ر.، موسوی، م.، زارع، م. ع.، طویلی، م. 1382. ارزیابی شاخص‌های معیار خاک جهت بررسی وضعیت بیابان‌زایی منطقۀ سلیمان، حسین‌آباد میش‌مست و گازران در استان قم، مجلۀ تحقیقات مرتع و بیابان ایران، 13(3(پیاپی 24)): صص 278- 284.
حسینی، س. م.، کرمی، س، ع.، خسروشاهی، م. 1382. توسعۀ روشی برای شناسایی و تفکیک مناطق بیابانی از دیدگاه اقلیم‌شناسی (مطالعۀ موردی: استان تهران)، مجلۀ تحقیقات مرتع و بیابان ایران، 10(1(پیاپی 10)): صص 39- 55.
خرم‌دل، س.، کوچکی، ع.، رضازاده، م. 1393. اثرات تغییر اقلیم و گرمایش جهانی بر تنوع زیستی، همایش ملی تغییرات اقلیم و مهندسی توسعۀ پایدار کشاورزی و منابع طبیعی، تهران، شرکت علم و صنعت طلوع فرزین.
درویش، م. 1382. مقدمه‌ای بر روش تدوین معیارها و شاخص‌های ارزیابی بیابان‌زایی در ایران، مجلۀ تحقیقات مرتع و بیابان ایران، 10(3(پیاپی 12)): صص 301- 320.
روشن، غ.، اوجی، ر.، نجفی، م. س.، شاهکویی، ا. 1390. دورنمای تأثیر گرمایش جهانی بر تغییرات درجه- روز مورد نیاز گندم برای خوشه‌های آب ‌و هوایی مختلف ایران، فصلنامۀ برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال اول، شمارۀ 4، صص 93- 108.
روشن، غ. 1390. شبیه‌سازی اثر گرمایش جهانی بر نیاز آبی گندم دیم در ایران، رسالۀ دکتری اقلیم‌شناسی به راهنمایی فرامرز خوش‌اخلاق، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران.
روشن، غ.، نجفی، م. س. 1391. بررسی پتانسیل اثرات تغییر اقلیم بر خشکسالی‌های آیندۀ کشور با استفاده از خروجی مدل‌های گردش عمومی جو، فصلنامۀ مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، شمارۀ 6، صص 87- 96.
زهتابیان، غ.، احمدی، ح.، جوادی، م.، آذرنیوند، ح. 1384. ارزیابی کمی شدت بیابان‌زایی ناشی از تخریب منابع آب و ارائۀ یک مدل منطقه‌ای بیابان‌زایی در حوزۀ آبخیز ماهان، مجلۀ بیابان، 10، (1)، صص 189- 204.
شائمی، ا.، حبیبی نوخندان، م. 1388. گرمایش جهانی، پیامدهای زیستی- اکولوژیکی، انتشارات ترجمان خرد، تهران.
شائمی، ا. 1386. ارزیابی حساسیت مناطق بیوکلیمایی ایران به گرمایش جهانی با استفاده از مدل هولدریج، فصلنامۀ مدرس علوم انسانی، دورۀ 12، شمارۀ 2، صص 97- 115.
طاووسی، ت.، خسروی، م.، رئیس‌پور، ک. 1389. تحلیل همدیدی سامانه‌های گرد و غبار در استان خوزستان، جغرافیا و توسعه، شمارۀ 20، صص، 97- 117.
عزیزی، ق. 1383. تغییر اقلیم، انتشارات قومس، تهران.
عزیزی، ق.، شمسی‌پور، ع.، میری، م.، صفرراد، ط. 1391. تحلیل آماری- همدیدی پدیدۀ گرد و غبار در نیمۀ غربی ایران، مجلۀ محیط‌شناسی، سال سی و هشتم، شمارۀ 3، صص 123- 134.
عزیزی، ق.، میری، م.، نبوی، س، ا. 1390. ردیابی پدیدۀ گرد و غبار در نیمۀ غربی ایران، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، سال دوم، شمارۀ 7، صص 63- 81.
نجفی، م، س. 1391. شبیه‌سازی اثر گرمایش جهانی در رخداد بار بیولوژیک گرد و غبار در غرب ایران، پایان‌نامۀ کارشناسی ‌‌ارشد اقلیم‌شناسی به راهنمایی فرامرز خوش‌اخلاق، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران.
Abbaspour, K., Faramarzi, C., Ghasemi, M., Yang, H. 2009. Assessing the impact of climate change on water resources in Iran. Water Resources Research, 45,W10434.
Dastorani, M. T., Massah Bavani, A. R., Poormohammadi, S., Rahimian, M. H. 2011. Assessment of potential climate change impacts on drought indicators ( Case study: Yazd station, Central Iran). Desert, 16,159-167.
Flower, A., T.Q,  Murdock., S, W, Taylor., F, W, Zwiers. 2013.Using an ensemble of downscaled climate model projections to assess impacts of climate change on the potential distribution of spruce and douglas-fir forests in British columbia. Environmental Science & policy, 26. 63-74.
Gates, D.M. and Murray, D. (1993). Climate Change and its Biological Consequences. Mass., Sinauer Associates: Sunderland.
Holdridge, L,R.1984. The Life Zone System, Adansonia VI: 2: 199-203.
Katharine , C .P.1990. Bioclimatic Distribution of Vegetation for General Circulation Model Studies. Jornal of Geophysical Research, vol. 95, no. D8, pp11811-11830, july 20, Columbia.
Kont, A., Aunop,R .2003. Climate change scenarios and the effect of sea-level rise for Estonia, Global and Planetary Change. 36:1-15.
Overpeck, G. T ., Bartlin, P, J.1989. Assessing response of vegetation to future climate change, tripak.
Sirotenko, O. 2001. The Global greenhouse effect, Agroecosystems and the future of agriculture, WMO,CAGM,No 77 b.
Sirotenko, O. 2001. Reviw and summary of methods used for the assessment of possible adaptation by farming systems and by the agricultural sector to climate change and climate variability, WMO/CAGM report 87:81-111.
Turpie, J., Winker, H., Spalding-fecher, R., Midgley, G. 2002. Economic impact of climate change in south Africa: A Preliminary Analysis of Unmitigate Damage Costs. Cape Town University.
Wigley,T.M.L. 1995. MAGICC and SCENGEN: Integrate models estimating regional climate change in response to anthropogenic emissions, Studies in Environmental science, 65: 93-94. www.ipcc.com.