بررسی مقایسه‌‌ای کیفیت خیابان‌‌های شهری تهران بر اساس معیارهای خیابان ممتاز (مطالعۀ موردی: خیابان‌‌های انقلاب، ‌کشاورز و فاطمی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی محیط‌زیست دانشکدۀ محیط‌زیست دانشگاه تهران

2 کارشناس ارشد مهندسی طراحی محیط‌زیست دانشگاه تهران، مربی گروه مهندسی فضای سبز دانشگاه سیستان و بلوچستان

3 استادیار گروه مدیریت و برنامه‌ریزی محیط‌زیست دانشکدۀ محیط‌زیست دانشگاه تهران

4 دانشجوی کارشناسی ارشد شهرسازی دانشکدۀ شهرسازی دانشگاه تهران

چکیده

انسان از آغاز شهرنشینی همواره کوشیده است تا کیفیت زندگی در محیط‌زیست خود را بهبود بخشد. خیابان‌‌‌های شهری یکی از مکان‌‌هایی است که عموم مردم به آن دسترسی دارند و کیفیت آن، نقش بسزایی در بالارفتن کیفیت زندگی شهروندان دارد. همچنین، خیابان‌‌های شهری از مهم‌‌ترین فضاهای عمومی شهری‌اند که بستر فعالیت‌‌های انسانی و تعاملات اجتماعی را فراهم می‌کنند و بی‌توجهی به کیفیت آن‌‌ها سبب کاهش حضور شهروندان در این فضاها می‌‌‌شود. هدف کلی از پژوهش حاضر، به دست آوردن عوامل تأثیرگذار در دستیابی به خیابان‌‌های ممتاز شهری و تعیین میزان اهمیت نقش هر یک از این عوامل و بررسی آن‌‌ها در سه خیابان شهری انقلاب، فاطمی و کشاورز است. روش تحقیق این پژوهش توصیفی‌‌- تحلیلی و مبانی نظری و شناخت عوامل و مؤلفه‌‌های تأثیرگذار آن بر اساس مطالعات کتابخانه‌‌ای و رویکرد دلفی انجام گرفته است. تعیین میزان اهمیت عوامل تأثیرگذار بر اساس نظر متخصصان (34 نفر از اعضای هیئت علمی و کارشناسان متخصص که در حوزۀ برنامه‌‌ریزی شهری، طراحی محیط‌زیست، طراحی فضای سبز و مهندسی محیط‌زیست تخصص داشته‌‌اند) و جمع‌آوری اطلاعات از خیابان‌‌های مورد مطالعه از طریق برداشت میدانی و تکمیل 100 پرسش‌نامه در هر خیابان، از شهروندان حاضر در آن‌‌ها نظیر عابران و مغازه‌‌داران انجام شده است. همچنین، به منظور ارزیابی نهایی و تحلیل داده‌‌ها از روش AHP و طیف لیکرت بهره گرفته شده است. در نهایت، ارزیابی‌‌ها و نتایج تحلیل داده‌‌ها نشان داد که خیابان کشاورز با کسب میانگین امتیاز 207/0 در مقایسه با خیابان‌‌ فاطمی با میانگین امتیاز 165/. و خیابان انقلاب با میانگین امتیاز 154/. از کیفیت مطلوب‌تری برخوردار است. در انتها نیز پیشنهادها و راهبردهایی به منظور ارتقای کیفیت خیابان‌‌های مورد مطالعه ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


- آسیابی، م. 1389. میادین شهری معنا و مفهوم تا واقعیت آن در شهرهای ایران، تهران: انتشارات طحان.
- آتشین‌بار، م. 1388. تداوم هویت در منظر شهری، فصلنامۀ باغ نظر، شمارۀ 12، ص 45- 56.
- بحرینی، ح. 1390. فرایند طراحی شهری، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- پاکزاد، ج. 1388. راهنمایی طراحی فضاهای شهری در ایران، تهران: انتشارات شهیدی.
- جلیلوند، ج. 1390. نقش شوراهای شهر در بهبود کیفیت محیط‌زیست شهری، ماهنامۀ اطلاع‌رسانی آموزشی و پژوهشی شورای عالی استان‌ها، شمارۀ 62، ص 4- 8.
- خادمی، م.، علیپور، ر.، امیرخانی، آ.، لیلیان، م.، 1389. مطلوبیت خیابان‌‌های شهری، تهران: انتشارات طحان.
- گلچین، پ.، ناروئی، ب.، بهبهانی، ه.، 1392. بررسی ترجیحات استفاده‌‌کنندگان بر پایۀ ارزیابی کیفیت بصری (مطالعۀ موردی: پارک جنگلی شهری ملت زاهدان)، مجلۀ محیط‌شناسی، دورۀ 39، شمارۀ 4، ص 193- 203.
- گلکار، ک. 1379. کیفیت طراحی شهری و مؤلفه‌های سازندۀ آن، نشریۀ صفه، شمارۀ 32، ص 38- 65.
- گلکار، ک. 1385. مفهوم منظر شهری، فصلنامۀ آبادی، شمارۀ 53، ص 26- 38.
- لینچ، ک. 1376. تئوری شکل خوب شهر، ترجمۀ دکتر سیدحسین بحرینی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- مهرگان، م. 1390. مصالح هوشمند و ضرورت تغییر در بهره‌گیری انسان از طبیعت، همایش معماری و مصالح ساخت، ساری، ایران، ص 5.
 
-Bentley, I., Alcock, A., Murrain, P., Mcglynn, s. and Smith, G.1985. Responsive Environments: A Manual for Designers, London: The Architectural
-Deng, H. 1999. Multicriteria analysis with fuzzy pairwise comparisons, International Journal of Approximate Reasoning, No. 21,pp:215-231.
- Goodey, B. 1993. Two Gentlemen in Verona: The Qualities of Urban Design, Streetwise, No.4, pp:3-5.
- Greene, S. 1992. Cityshape, JAPA, No.58, pp:177-189.
- Galen, M. 2008. Colours as Idea: The Conceptual Basis for Using Colour in Architecture and Urban Design, journal compilation, Colour: Design and Creativity,pp :1-9.
- Hsu, Ch. and Sandford, BA. 2008. The Delphi technique: making sense of consensus.
- Haughton, G.and Hunter, C. 1994. SustainableCities, London: Jessica Kingsley,.
-Jacobs, A. and Appleyard, D. 1987. Toward an Urban Design Manifesto, JAPA, No. 53 ,pp: 112-120
- Lee,A.H.I., Chen, W.C. and Chang, C.J .2008. A fuzzy AHP and BSC approach for evaluating performance of IT department in the manufacturing industry in Taiwan. Expert Systems with Applications No.34,pp: 96–107.
- Lynch, K. 1981. A Theory of Good City Form, Cambridge, Mass: MIT Press.
- Lai,W.I., Han, L.I. and  Jing, C.H .2011 . Study and implementation of fire sites planning based on GIS and AHP, Procedia Engineering, No.11 , pp:486–495.
- Nichol, J., and Wong, S. 2005. Modeling Urban Environmental Quality in a Tropical City, Landscape and Urban Planning, pp:49-58 .
- Punter J. and Carmona, M. 1997. The Design Dimension of Planning: Theory, Content and Best Practice for Design Policies, London: E & FN Spon.
- Pacione, M. 2003. Urban Environmental Quality and Human Wellbeinga Social Geographical Perspective, Landscape and Urban Planning ,pp:18-30.
-  Southworth, M. 1989. Theory and Practice of Contemporary Urban Desgn, Town Planning Review,
, No. 6,pp: 369-402.
- Toronto. 2012.City ofToronto ,Civic improvement urban design streetscape , in: The streetscape Manual – Streetscape Elements.form
- Vafai,F., Hadipour , V. and Hadipour, A. 2013.Determination of shoreline sensitivity to oil spills by use of GIS and fuzzy model Case study e The coastal areas of Caspian Sea in north of Iran, Ocean & Coastal Management, No.71,pp:123-130.
- Kamruzzaman, M.A., Hossain, E.,   Islam, N. and Sarwar, I. 2007. Urban Environmental Quality Mapping:A Perception Study on Chittagong Metropolitan City,pp:1.