تأثیر مدیریت مرتع در میزان ترسیب کربن گونۀ گون کوهی (Astragalus peristerus) در مراتع فشم استان تهران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد مرتعداری، گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه زابل

2 استادیار، گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه زابل

3 دانشیار گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه گنبد

چکیده

عامل اصلی دمای کرۀ زمین، دی‌اکسیدکربن است. بنابراین، به منظور کاهش دی‌اکسیدکربن اتمسفری و ایجاد تعادل در محتوای گازهای گلخانه‌ای، کربن اتمسفر باید جذب و در فرم‌های متعدد ترسیب شود. مراتع می‌توانند از این نظر حائز اهمیت ‌‌باشند. تحقیق حاضر به بررسی اثر مدیریت چرا و قرق در ترسیب کربن گون کوهی (Astragalus peristerus)، به‌‌‌منزلۀ یکی از گونه‌‌های غالب موجود در منطقۀ فشم می‌‌پردازد. در این پژوهش که در قالب طرح بلوک کاملاً تصادفی انجام شد، پس از استقرار ترانسکت‌‌ها، پلات‌گذاری انجام شد و گونه‌‌های غالب تعیین شدند. اندام هوایی و زیرزمینی گونه‌‌ها برداشت و به ‌‌منظور تعیین ضریب تبدیل کربن اندام هوایی و زیرزمینی به کربن آلی، از روش احتراق استفاده شد. به ‌‌همین منظور نمونه‌‌های گیاهی که در آون خشک شده بودند کاملاً آسیاب شدند و از هر گونه 3 نمونۀ 5 گرمی تهیه شد. سپس این نمونه‌‌ها توزین شدند و به ‌‌مدت 5 ساعت در کورۀ الکتریکی با دمای 550 درجۀ سانتی‌‌گراد قرار گرفتند. با ضرب ضریب تبدیل کربن آلی در وزن تر اندام هوایی و زیرزمینی هر گونه، وزن کل کربن ترسیب‌شده به ‌‌دست آمد. برای مقایسۀ وزن زیتودۀ گیاهی و ترسیب کربن گیاه بین دو منطقۀ قرق و تحت چرا از آزمون t-Test استفاده شد. با مقایسۀ ضریب تبدیل اندام هوایی و زیرزمینی گونۀ A.peristerus در دو مرتع قرق و چراشده، مشخص شد که اختلاف معنی‌‌داری بین ضریب تبدیل اندام مذکور در دو منطقه وجود ندارد (05/0P<). متوسط ترسیب کربن زیتودۀ هوایی و گیاهی گونۀ A.peristerus، در دو منطقۀ چراشده و قرق اختلاف معنی‌‌داری ندارد (05/0P<)، اما متوسط ترسیب کربن زیتودۀ زیرزمینی دارای تفاوت معنی‌‌دار بود (05/0P<). در نهایت می‌‌توان گفت، افزایش بیومس اگر همراه چرای متعادل باشد، به ‌‌علت ورود مقادیر بیشتر مواد آلی به سیستم خاک سبب ارتقای کل کربن موجود در مرتع خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


امیراصلانی، ف. 1383. ترسیب کربن در مناطق بیابانی، مجلۀ جنگل و مرتع، شمارۀ 62، صص 71- 77.
آذرنیوند، ح.، جنیدی، ح.، زارع چاهوکی، م.، جعفری، م. و نیکو، ش. 1388. بررسی اثر چرای دام بر ترسیب کربن و ذخیرۀ ازت در مراتع با گونۀ درمنۀ دشتی در استان سمنان، مجلۀ علمی- پژوهشی مرتع، شمارۀ 4، صص590- 610.
آقامحسنی فشمی، م. 1387. بررسی ترسیب کربن در مراتع دامنۀ جنوبی البرز مرکزی، رسالۀ دکترای علوم مرتع، دانشگاه آزاد اسلامی تهران، واحد علوم و تحقیقات، 150 ص.
بردبار، ک. 1383. بررسی توان ذخیرۀ کربن در جنگل‌کاری‌های اکالیپتوس و آکاسیای استان فارس، رسالۀ دکترای جنگل‌داری، دانشگاه آزاد اسلامی تهران، واحد علوم تحقیقات، 158 ص.
تمرتاش، ر.، طاطیان، م. و یوسفیان، م. 1391. تأثیر گونه‌های رویشی مختلف در ترسیب کربن در مراتع جلگه‌ای میانکاله، مجلۀ محیط‌شناسی، شمارۀ 62، صص 45- 54.
شرکت مهندسین مشاور آب سرزمین. 1386. طرح مرتع‌داری فشم (شهرستان شمیران).
عبدی، ن. 1384. برآورد ظرفیت ترسیب کربن توسط جنس گون زیر جنس Tragacantha در دو استان مرکزی و اصفهان، رسالۀ دکترای علوم مرتع، دانشگاه آزاد اسلامی تهران، واحد علوم تحقیقات، 132 ص.
عبدی، ن. 1385. معرفی ترسیب کربن به‌عنوان شاخصی جهت سنجش توسعۀ پایدار منابع طبیعی، چکیدۀ مقالات سومین همایش راهکارهای تحقق توسعۀ پایدار در کشاورزی و منابع طبیعی، اراک: 5 دی‌‌ماه 1386، 57- 62.
علیزاده، م.، مهدوی، م.، جوری، م. ح.، مهدوی، خ. و ملک‌پور، ب.، 1390. برآورد مقدار ترسیب کربن خاک در مراتع استپی (مطالعۀ موردی: مراتع استپی رودشور ساوه)، مجلۀ علمی- پژوهشی مرتع، شمارۀ 2، صص 163- 170.
فروزه، م. 1385. بررسی ترسیب کربن خاک و زیتودۀ سرپای گونه‌های بوته‌ای غالب در منطقۀ پخش سیلاب گربایگان فسا، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد مرتعداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، 100 ص.
فروزه، م .ر.، حشمتی، غ.، قنبریان، غ. و مصباح، س. ح.، 1387. مقایسۀ توان ترسیب کربن سه گونۀ بوته‌های گل آفتابی، سیاه‌گینه و درمنۀ دشتی در مراتع خشک ایران (در دشت گربایگانفسا)، مجلۀ محیط‌شناسی، شمارۀ 46: صص 65- 72.
مصداقی، م. 1380. مرتعداری در ایران، انتشارات آستان قدس رضوی مشهد، 326 ص.
 
Alizadeh, M., Mahdavi, M. and Jouri, M.H. 2010. Capability investigation of carbon sequestration in two species (Artemisia sieberi Besser and Stipa barbata Desf) under different treatments of vegetation
 
management (Saveh, Iran), World Academy of Science, Engineering and Technology, pp: 46: 295-298
Brooks, R. 1998. Carbon Sequestration … what's that? UI Extension Forestry Information Series Forest Management.pp:30:2-30.
 
Bruce, J.P., Frome, M., Haites, E., Joanne, H., Lal, R. and Faustion, K. 1999. Carbon sequestration in soils Journal of Soil and Water Conservation, First Quarter. pp: 12-14.
 
Derner, J.D. and Schuman, G.E. 2007. Carbon sequestration and rangelands: A synthesis of land management and precipitation effects. Journal of Soil and Water Conservation. 62(2): 77-85.
 
Follett, R.F., Kimble, J.M. and Lal, R. 2001. The potential of USA grazing lands to sequester carbon and mitigate the greenhouse effect, Lewis Publishers, 86p.
 
Reeder, J.D., Schuman, G.E., Morgan. J.A., Lecain, D.R. and Hart, R.H. 2000. Impact of grazing management strategies on carbon sequestration in a semi-arid Rangeland,  USA. Proceeding of the XIX International Grassland Congress. PP: 211-213.
 
UNDP, 2000. Carbon sequestration in the desertified rangelands of Hossein Abad, Through Community Based Management, Programm Coordination. pp: 1-7