هیدروژئوشیمی زیست‌محیطی منابع آب زیرزمینی دشت راور (شمال استان کرمان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد رشتۀ زمین‌شناسی زیست‌محیطی، دانشکدۀ علوم زمین، دانشگاه شاهرود

2 استادیار، دانشکدۀ علوم زمین، دانشگاه شاهرود

3 دانشیار، گروه زمین‌شناسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان

چکیده

به منظور ارزیابی ویژگی‌های هیدروژئوشیمیایی و غلظت فلزات سنگین در منابع آب زیرزمینی دشت راور (استان کرمان)، تعداد 18 نمونه آب از چاه‌های مختلف در کل گسترۀ دشت برداشت شد. غلظت یون‌های اصلی و برخی پارامترهای فیزیکوشیمیایی نمونه‌‌های آب، همچنین غلظت برخی فلزات سنگین، به روش‌های استاندارد اندازه‌‌گیری شد. نتایج به ‌طور کلی نشان داد که میزان همۀ یون‌های اصلی و پارامتر‌های فیزیکوشیمیایی (به جز pH، بیکربنات و نیترات) از محل تغذیه به سمت تخلیۀ آبخوان و در جهت شیب هیدرولیکی افزایش یافته است. با توجه به تغییرات مکانی پارامتر‌‌ها و ارزیابی شاخص اشباع‌شدگی کانی‌های اصلی و محاسبۀ برخی نسبت‌های یونی، مشخص شد که فرایند تبخیر و به دنبال آن انحلال کانی‌های تبخیری، مهم‌ترین عامل کنترل‌‌کنندۀ ویژگی‌های هیدروشیمیایی منابع آب زیرزمینی دشت راور است. تیپ آب برای 38 درصد از نمونه‌‌ها، کلروره و 44 درصد آن‌ها سولفاته تعیین شد. بر اساس نتایج، منشأ فلزات سنگین در آب‌های زیرزمینی دشت راور، احتمالاً شیل‌‌های زغال‌‌دار در بستر آبخوان آب زیرزمینی است. بر اساس نقشه‌‌های توزیع عناصر در منابع آب زیرزمینی آشکار شد که برخی منابع انسان‌زاد مانند فعالیت‌‌های شهر‌‌نشینی و آلودگی ناشی از جاده‌‌ها نیز احتمالاً در غلظت برخی عناصر از جمله نیترات و سرب اثر گذاشته‌‌اند. نتایج تحلیل‌‌های آماری چندمتغیره مانند تحلیل مؤلفۀ اصلی و آنالیز خوشه‌ای سلسله‌مراتبی نیز وجود چند منشأ را برای عناصر (فلزات و یون‌های اصلی)، در منابع آب تأیید می‌‌‌کند.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


دهقانی، م.، عباس‌نژاد، ا. 1389. آلودگی سفرۀ آب زیرزمینی دشت انار به نیترات، سرب، آرسنیک و کادمیوم، محیط‌شناسی، سال سی و ششم، شمارۀ 56، صص 87- 100.
سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح. 1382. فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های استان کرمان- شهرستان راور، چاپ اول، 211 ص.
قیصری، م.، میرلطیفی، س.، همایی، م.، اسدی، م. ا. 1385. آبشویی نیترات در سیستم آبیاری بارانی تحت مدیریت کود آبیاری ذرت، تحقیقات مهندسی کشاورزی، شمارۀ 7، صص 101- 118.
مهندسین مشاور کاواب. 1390. مطالعات تفصیلی پتانسیل و استفادۀ بهینه از منابع آب سطحی و زیرزمینی دشت راور، جلد چهارم، آب‌های زیرزمینی، 115 ص.
Almasri, N.M., and Kaluarachchi, J.J. 2004. Assessment and management of long-term nitrate pollution of ground water in agriculture-dominated watersheds. Hydrology, 295: 225–245.
 
Eby, N. 2003. Principles of Environmental Geochemistry. Brooks/Cole-Thomson Learning: 528.
 
Edmunds, W.M., Shand, P., Hart, P. and Ward, R. S. 2002. The natural (baseline) quality of groundwater: a UK pilot study. The Science of the Total Environment, 310: 25–35.
 
Falk, H., Lavergren, U., Bergback, B. 2006. Metal mobility in alum shale from Oland, Sweden, Journal of Geochemical Exploration, 90: 157 – 165.
 
Guler, C., Thyne, G.D., McCray, J.E and Turner, A.K. 2002. Evaluation of graphical and multivariate statistical method for classification of water chemistry data. Hydrogeology, 10: 455–474.
 
Hounslow, A. 1995. Water Quality Data: Analysis and Interpretation. CRC-Press: 416.
 
Jalali, M. 2006. Salinization of groundwater in arid and semi-arid zones: an example from Tajarak, western Iran. Environmental Geology, 52: 1133–1149.
 
Jianhua, S., Feng, Qi.,  Xiaohu, W., Yonghong, S., Haiyang, X. and Zongqiang, Ch. 2008. Major ion chemistry of groundwater in the extreme arid region northwest China. Environmental Geology, 57: 1079–1087.
 
Kumar, M., Kumari, K., Singh, U. K. and Ramanathan, A. 2008. Hydrogeochemical processes in the groundwater environment of Muktsar, Punjab: conventional graphical and multivariate statistical approach. Environmental Geology, 45: 873–884.
 
Miller, N.J., Miller, J.C. 2000. Statistics and chemometrics for analytical chemistry (4th. ed.). Pearson Education: 288.
 
Nosrati, K., Eeckhaut, M. V. D. 2011. Assessment of groundwater quality using multivariate statistical techniques in Hashtgerd Plain, Iran. Environmental Earth Sciences, 65: 331–344.
 
Rice, E.W. 2002. Standard Methods for the Examination of Water and Wastewater. American Public Health Association: 789.
 
Reimann, C., Filzmoser, P., Garrett, R.G., Dutter, R. 2008. Statistical Data Analysis Explained: Applied Environmental Statistics with R. John Wiley & Sons: 357.
 
Siegel, F.R. 2002. Environmental geochemistry of potentially toxic metals. Springer-Verlage: 218.
 
Smedley, P.L., Kinniburgh, D.G.2002. A review of the source, behavior and distribution of arsenic in natural waters. Applied Geochemistry, 17: 517-568.
 
Subyani, A.M. 2005. Hydrochemical identification and salinity problem of groundwater in Wadi Yalamlam basin, Western Soudia Arabia. Arid Environments, 60: 53-66.
 
WHO. 2011. Guidelines for Drinking– Water Quality. World Health Organization: 564.