ارزیابی آثار محیط‌زیستی با استفاده از مدل استنتاج منطق فازی (مطالعۀ موردی: سد کمال صالح)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد محیط‌زیست، دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه صنعتی اصفهان

2 دانشیار گروه محیط‌زیست، دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه صنعتی اصفهان

چکیده

از مهم‌ترین مسائل فرایند ارزیابی آثار محیط‌زیستی تعیین اهمیت اثر است. مسئلۀ اصلی در خصوص ارزیابی آثار بوم‌شناختی این است که نمی‌توان آن‌ها را در یک الگوریتم فرموله کرد، زیرا عناصر حیاتی و هم‌‌کنشی‌‌های آن‌ها را نمی‌‌توان به طور کامل و غیرمبهم مشخص کرد. از طرف دیگر، ناهمگونی فضایی سیستم‌‌های بوم‌‌شناختی و پیچیدگی‌‌های تصمیم‌‌گیری کار ارزیابی را دشوارتر کرده‌‌اند، بدین جهت مفهوم آثار محیط‌‌زیستی اغلب مبهم است. ارزیابی آثار محیط‌زیستی بسیار پیچیده و همواره با عدم قطعیت همراه است، زیرا اطلاعات ارزیابی بیشتر به صورت کیفی‌اند و مشکل اصلی روش‌های مرسوم EIA این است که در مدیریت اطلاعات کیفی ناتوان‌اند. منطق فازی به‌منزلۀ نظریه‌ای ریاضی برای مدل‌سازی و صورت‌بندی ابهام و عدم قطعیت فرایندهای شناختی انسانی است و توانایی کمی‌سازی و طبقه‌بندی آثار محیط‌زیستی با ماهیت ذهنی را دارد. در این تحقیق با مطالعۀ موردی سد کمال صالح، با استفاده از استنتاج منطق فازی به ارزیابی آثار محیط‌‌زیستی اقدام شده است، به این ترتیب که ارزیابی از طریق دو روش ماتریس ریاضی و منطق فازی انجام شد. ورودی‌های این دو روش کاملاً مشابه یکدیگرند و در نهایت خروجی طبقه‌‌بندی‌شدۀ آن‌ها که اهمیت اثر است با هم مقایسه شدند، بدین طریق که در روش ماتریس ریاضی و منطق فازی از 6 معیار برای دو نمایه (پایه و مکمل) استفاده شد. در روش سیستم استنتاج فازی با استفاده از نرم‌‌افزار Matlab و به‌‌کارگیری روش استلزام ممدانی و کاربرد همان نمایه‌‌های ماتریس ریاضی به‌منزلۀ ورودی سیستم اجرایی شد‌‌. نتایج نشان‌‌دهندۀ افزایش اطمینان اهمیت اثر طبقه‌‌بندی‌شدۀ به‌دست‌آمده در مدل استنتاج منطق فازی نسبت به ماتریس ریاضی است و قابلیت تعیین صحیح اهمیت اثر را با توجه به ابهام و عدم قطعیت اطلاعات ارزیابی آثار محیط‌‌زیست به‌دست‌آمده را داراست.

کلیدواژه‌ها


 
امینی‌‌‌فسخودی، ع. 1384. کاربرد استنتاج منطق فازی در مطالعات برنامه‌‌ریزی و توسعه منطقه‌‌ای، مجلۀ دانش و توسعه، شمارۀ 17، ص 39 تا 61.
ب شپارد، ر. 2005. ارزیابی اثرات توسعه با منطق فازی (مترجم: عبدالرسول سلمان‌ماهینی)، انتشارات مهر مهدیس، چاپ اول، 268 ص.
پزشکی، و.، زرافشان، ک. 1387. کاربرد منطق فازی در ارائۀ مدل ارزیابی سطوح توسعۀ کشاورزی دهستان‌های شهرستان کرمانشاه، فصلنامۀ روستا و توسعه، سال 11، شمارۀ 4، ص 53 تا 70.
پورقاسمی، ح. ر، م، حمیدرضت.، محمدی، م.، و مهدوی‌‌فر، م. ر. 1387. تهیۀ نقشه حساسیت به خطر زمین‌لغزش و ارزیابی آن با استفاده از اپراتورهای فازی، علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، سال دوازدهم، شمارۀ 46، ص 375 تا 389.
خدابخشی، ب.، جعفری، ح. ر. 1389. بررسی کاربرد مدل دسته‌بندی چندمعیارۀ Electre - TRI در تعیین اهمیت آثار محیط‌زیستی (مطالعۀ موردی: ارزیابی آثار محیط‌زیستی طرح سد و شبکۀ آبیاری- زهکشی اردبیل)، مجلۀ پژوهش‌‌های محیط‌زیست، سال اول، شمارۀ 2، ص 31 تا 42.
شکیبایی، ع. 1387. برآورد کشش عرضۀ خدمات درمانی با استفاده از منطق فازی (Fuzzy logic)، مجلۀ توسعه و سرمایه، سال اول، شمارۀ 2، ص 149 تا 181.
صالحی، ج.، مرادی، ح. 1390. منطق فازی و کاربرد آن در ارزیابی اثرات محیط‌‌‌زیستی، محیط‌‌زیست و توسعه، سال 2، شمارۀ 3، ص 37 تا 44.
طاهری، س. م. 1384. سیمای منطق فازی، مجلۀ فرهنگ و اندیشه ریاضی، شمارۀ 35، ص 73 تا 92.
قاسمی، ع.، محمودزاده، س. 1389. ارزیابی طرح‌‌های اقتصادی در شرایط عدم قطعیت (رویکرد فازی)، مجلۀ تحقیقات اقتصادی، شمارۀ 93، ص 83 تا 108.
کریمی، م.، مسگری، م.س.، و شریفی، م. ع. 1388. مدل‌‌سازی توان اکولوژیکی سرزمین، با استفاده از منطق فازی (منطقۀ مورد مطالعه: شهرستان برخوار و میمه)، مجلۀ سنجش از دور و GIS ایران، سال اول، شمارۀ اول، ص 17 تا 38.
مخدوم، م. 1387. چهار نکته در ارزیابی اثرات توسعه، نشریۀ علمی محیط و توسعه، سال دوم، شمارۀ سوم، ص 9 تا 12.
منعم، م. ج.، خرمی، ج.، و حیدری‌‌یان، س. ا. 1386. ارزیابی عملکرد شبکه‌‌های آبیاری با استفاده از منطق فازی: مطالعۀ موردی شبکۀ مارون، مجلۀ فنی و مهندسی مدرس، ص 33 تا 42.
مهندسان مشاور سامانۀ فرایندهای محیطی. 1383. مطالعات ارزیابی زیست‌‌محیطی سد ماشکید، جلد چهارم، ارزیابی آثار محیط‌‌زیستی.
نجفی‌‌نژاد، ع.، مردیان، م.، وروانی، ج.، و شیخ، واحدبردی. 1390. ارزیابی کارایی ضرایب اصلاحی در بهینه‌‌سازی منحنی سنجه رسوب (مطالعۀ موردی: حوضۀ سد کمال صالح استان مرکزی)، مجلۀ پژوهش‌‌های حفاظت آب و خاک، جلد هجدهم، شمارۀ دوم، ص 105 تا 122.
Andriantiatsaholiniaina, L.A., Kouikoglou, V.S., Yannis, A.P. 2004. Evaluating Strategies for Sustainable development: Fuzzy logic reasoning and sensitivity analysis. Ecological economics, 48 (2): 149-172.
Blanco Moron, A., Delgado Calvo-Floresa, M., Martín Ramo, JM., and Polo Almohano, M.P. 2008. AIEIA: Software for Fuzzy Environmental Impact Assessment, Expert Systems with Applications, 36: 9135-9149.
Bojorquez-Tapia, L.A., Ezcurra, E., Garcia., O. 1998. Appraisal of Environmental Impacts and mitigation Measures through Mathematical Matrices, Journal of Environmental Management, 53: 91-99.
Bojorquez-tapia, L.A., Juarez, L., Cruz-Bello, G. 2002. Integrating Fuzzy Logic, Optimization, and GIS for Ecological Impact Assessments, Environmental Management, 30(3): 418- 433.
Canter, L.W. 1996. Environmental Impact Assessment. Mc Grew Hill Book Co. Baltimore.
Liu, K.F.R., Yu, C.W. 2009. Integrating case-based and Fuzzy Reasoning to Qualitatively Predict Risk in an Environmental Impact Assessment Review. Environmental Modeling and Software 24:1241- 1251.
Maria Valente, T., Joao Ferreira, M., Leal Gomes, C. 2011. Application of Fuzzy logic to Qualify the Environmental Impact in Abandoned Mining Sites, Water Air Soil Pollution, 217: 303-315.  
Pislaru, M., Trandabat, A. 2012. Assessment of c Environmental Impact using Fuzzy Logic, International Proceedings of Chemical, Biological & Environmenta, vol 32: 97.
Plillis, Y.A., Andriantiatsaholiniaina, L.A. 2001. Sustainability: an ill-defined Concept and its Assessment using Fuzzy logic, Ecological Economics, 37(3): 435- 456.
Silvert, W. 2000. Fuzzy Indices of Environmental Conditions, Ecological Modeling, 130(1-3): 11-119.