بررسی تأثیرپذیری رشد قطری بلوط بلندمازو (Quercus castaneifolia) از پارامتر تابش در جنگل‌های آستارا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد جنگلداری، گروه جنگلداری، دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه گیلان

2 استادیار جنگلداری، گروه جنگلداری، دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه گیلان

3 کارشناس ارشد جنگلداری، کارمند اداره منابع طبیعی و آبخیزداری آستارا

چکیده

متأسفانه به دلیل نبود اطلاعات درازمدت تابش در بیشتر ایستگاه‌های هواشناسی کشور، تا به حال اثر این پارامتر در رشد شعاعی درختان بررسی نشده، این در حالی است که پارامتر تابش می‌‌تواند در پهنای حلقه‌‌های درختی به خصوص گونه‌‌های نورپسند مانند بلوط اثر مهمی داشته باشد. برای رفع مشکل مذکور، در این تحقیق روش‌‌شناسی مناسبی بر مبنای فرمول‌‌های تجربی برای محاسبۀ تابش رسیده به سطح زمین معرفی و پس از اجرای این روش مقادیر تابش در محدودۀ جنگل‌‌های آستارا محاسبه شده است. در مرحلۀ بعد نیز با استفاده از هفت دیسک برداشت‌شده از درختان بلوط بلندمازو، گاه‌‌شناسی این‌گونه برای هر دیسک در دو جهت عمود بر هم با استفاده از دستگاه LINTAB مجهز به نرم‌‌افزار TSAPWin به دست آمد. در نهایت نیز اثر پارامتر تابش در رشد شعاعی این‌گونه بررسی شد. یافته‌‌‌های این پژوهش نشان داد که میانگین گاه‌‌شناسی به‌دست‌آمده از دو جهت عمود بر هم برای هر دیسک در سطح 9/99 درصد معنی‌‌دار است، اما متأسفانه تنها میانگین چهار دیسک تطابق خوبی با یکدیگر داشتند. چهار دیسک مذکور هر کدام 44 سال داشتند. با توجه به همسن‌بودن چهار دیسک، استانداردسازی گاه‌شناسی به‌دست‌آمده از آن‌ها انجام نگرفت، زیرا یکی از دلایل عمدۀ استانداردسازی حذف گرایش‌هایی غیراقلیمی مانند تفاوت سن نمونه‌هاست. همچنین، نتایج این تحقیق مشخص کرد که رشد شعاعی گونۀ بلندمازو دارای رابطۀ قابل توجهی با تابش رسیده به سطح زمین است. این رابطه به صورت تابع چندجمله‌‌ای با توان دو محاسبه شد‌‌ و از ضریب همبستگی معادل منفی 71/0 (R = -0.71) که بیانگر واکنش معکوس در این درختان نسبت به تابش است، برخوردار بود. روش‌شناسی معرفی‌شده در این تحقیق می‌تواند برای محاسبۀ درازمدت تابش برای دیگر مطالعات گاه‌شناسی نیز استفاده شود.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


 
ارسلانی، م.، عزیزی، ق.، خوش‌اخلاق، ف. 1391. بازسازی تغییرات دمای حداکثر استان کرمانشاه با استفاده از حلقه‌های درختی، جغرافیا و مخاطرات محیطی، شمارۀ 1، صفحات 97- 110.
بالاپور، ش. 1386. بررسی تأثیر فاکتورهای مهم اقلیمی (بارندگی و دما و ترکیب آن‌ها) روی حلقه‌های رویشی گونه‌های راش و بلندمازو، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه مازندران، 140 صفحه.
بالاپور، ش.، جلیلوند، ح.، رائینی، م.، اسدپور، ح. 1389. رابطۀ حلقه‌های رویشی راش با برخی از متغیرهای اقلیمی در جنگل آموزشی- پژوهشی دانشکدۀ منابع طبیعی ساری (دارابکلا)، پژوهش‌های آبخیزداری، شمارۀ 88، صفحات 1- 10.
بالاپور، ش.، کاظمی، س. 1391. مطالعۀ اثر متغیرهای اقلیمی (دما و بارندگی) روی رویش سالیانۀ گونۀ آزاد (Zelkova carpinifolia)، تحقیقات علوم چوب و کاغذ ایران، جلد 27، شمارۀ 1، صفحات 69- 80.
پورسرتیپ، ل. 1385. مقایسۀ رویش شعاعی درختان ارس (Juniperus polycarpos) و اوری (Quercus macranthera) در دو دامنۀ شمال و جنوب البرز در منطقۀ چهارباغ گرگان، پایان‌نامۀ ارشد دانشکدۀ منابع طبیعی دانشگاه تهران، 90 صفحه.
پورطهماسی، ک.، پارساپژوه، د.، مروی مهاجر، م.ر.، علی‌احمد کروری، س. 1387. ارزیابی رویش شعاعی درختان ارس (Juniperus polycarpos C.Koch) در سه رویشگاه ایران با استفاده از دانش گاه‌شناسی درختی، تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، شمارۀ 2، صفحات 327- 342.
پورطهماسی، ک.، پورسرتیپ، ل.، براونینگ، آ.، پارساپژوه، د. 1388. ارزیابی رویش شعاعی درختان ارس (Juniperus polycarpos) و اوری (Quercus macranthera) در دو دامنۀ شمال و جنوب البرز در منطقۀ چهار باغ گرگان، جنگل و فرآورده‌های چوب (منابع طبیعی ایران)، جلد 62، شمارۀ 2، صفحات 159- 169.
جعفری، م. 1387. تحقیق و تحلیل عوامل تغییر اقلیم طی پنجاه سال گذشته در جنگل‌های منطقۀ خزری، تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، شمارۀ 2، صفحات 314- 326.
صفاری، م.، ایوبی، ا.، بخشی، ر.، کیایی، م. 1390. بررسی اثر متغیرهای اقلیمی بر حلقه‌های رویشی چوب گونه بلوط (Quercus castaneaefolia) (مطالعۀ موردی: طرح تلیم رود تنکابن)، فصلنامۀ علوم و فنون منابع طبیعی، شمارۀ 2، صفحات 106- 113.
عزیزی، ق.، ارسلانی، م.، ارسلانی، ع.، صفایی‌راد، ر. 1391. بازسازی دمای بیشینۀ بهار- تابستان در یال غربی زاگرس میانی با استفاده از یک گاه‌شناسی منطقه‌ای (1750- 2010)، جغرافیا و مخاطرات محیطی، شمارۀ 4، صفحات 51- 64.
کرم‌زاده، س.، پوربابایی، ح.، ترکمن، ج. 1390. اقلیم‌شناسی درختی (Dendroclimatology) بلندمازو در منطقۀ سراوان گیلان، تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، شمارۀ 19، صفحات 15- 26.
معینی، س.، جوادی، ش.، کوکبی، م.، دهقان منشادی، م. 1389. برآورد تابش خورشیدی در ایران با استفاده از یک مدل بهینه، نشریۀ انرژی ایران، شمارۀ 2، صفحات 1- 10.
Akkemik, Ü., Nasibe, D. and Aliye, A. 2005. A preliminary reconstruction (A.D. 1635–2000) of spring precipitation using oak tree rings in the western Black Sea region of Turkey. International Journal of Biometeorology, 49(5): 297-302.
Bao, G., Song, H., Cai, Q. and Sun, J. 2009. Precipitation reconstruction from Hailar pine (Pinus sylvestris var. mongolica) tree rings in the Hailar region, Inner Mongolia, China back to 1865 AD.  Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 282(1-4): 81-87.
Cooper, P.I. 1969. The absorption of solar radiation in solar stills. Solar Energy, 12(B): 333-346.
Cooper, R.J., Melvin, T.M., Tyers, I., Wilson, R.J.S. and Briffa, K.R. 2013. A tree-ring reconstruction of East Anglian (UK) hydroclimate variability over the last millennium. Climate Dynamics, 40(3-4): 1019-1039.
Duffie, J.A. and Beckman, W.A. 1992. Solar Energy Engineering. John Wiley, USA, 324p.
Gervais, B. 2006. A three-century record of precipitation and blue oak recruitment from the Tehachapi Mountains, Southern California, USA. Dendrochronologia, 24(1): 29-37.
Li, Z.S., Zhang, Q.B. and Ma, K. 2012. Tree-ring reconstruction of summer temperature for A.D. 1475–2003 in the central Hengduan Mountains, Northwestern Yunnan, China. Climatic Change, 110(1-2): 455-467.
Özçelik, R., Diamantopoulou, M.J., Crecente-Campo, F. and Eler, U. 2013. Estimating Crimean juniper tree height using nonlinear regression and artificial neural network models. Forest Ecology and Management, 306: 52-60.
Schweingruber, F.H. 1988. Tree Rings: Basics and Applications of Dendrochronology. Kluwer Academic Publishers, Dordrecht, Netherlands. 276p.