مطالعۀ آماری ویژگی‌های یخبندان در ایستگاه سینوپتیک سقز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار پژوهشکدۀ مطالعات فناوری‌های نوین، سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران (IROST)

چکیده

کاهش دمای هوا به صفر درجۀ سلسیوس و کمتر از آن را یخبندان گویند که در صورت رطوبت، پوششی از یخ روی سطوح اجسام تشکیل می‌شود. یخبندان یکی از پدیده‌های اقلیمی است که قابلیت فراوانی در ایجاد خسارت در بخش‌های مختلف محیط‌زیست به ویژه کشاورزی دارد، به طوری که قرارگرفتن گیاهان در حال رشد در معرض یخبندان‏ آسیب یا مرگ گیاه را در پی خواهد داشت. در این تحقیق، به منظور بررسی یخبندان‌های رخ‌داده در ایستگاه سقز، دماهای حداقل روزانۀ آن مطالعه و بررسی و در نهایت یخبندان‌ها به سه دستۀ ضعیف، متوسط و شدید گروه‌بندی شدند. سپس، محدودۀ تغییرات زمانی وقوع این یخبندان‌ها تعیین و فراوانی وقوع آن‌ها نیز محاسبه شد. همچنین، با محاسبۀ متغیرهای آماری مختلف، احتمال وقوع آستانه‌های دمایی بین صفر تا 15- درجۀ سلسیوس در ماه‌های سال تعیین شد. علاوه بر این، با تقسیم سال به 36 دهۀ مختلف سعی شده است دماهایی که با احتمالات مختلف، امکان وقوع دارند نیز محاسبه شوند. نتایج نشان می‌دهد که حداقل دمای ایستگاه سقز طی سال‌های اخیر روند افزایشی داشته است. یخبندان‌های شدید عمدتاً در ماه‌های ژانویه و فوریه، یخبندان‌های متوسط در مارس و دسامبر و یخبندان‌های ملایم در نوامبر و آوریل رخ می‌دهند. همچنین، یافته‌ها حاکی از آن است که بین تاریخ شروع یخبندان‌های پاییزه با تاریخ خاتمۀ یخبندان‌های بهاره، حداقل دمای ماه سپتامبر و آوریل همان سال با توجه به رابطۀ به‌دست‌آمده همبستگی معناداری وجود دارد. همچنین، مشخص شد که زودترین یخبندان پاییزه و دیرترین یخبندان بهاره در چه تاریخ‌هایی رخ داده است، بنابراین، به طور کلی می‌توان گفت که با مطالعه و پیش‌بینی به موقع یخبندان، می‌توان با روش‌های مختلفی محصولات کشاورزی را در برابر یخبندان محافظت کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


 
بهبودیان، ج. 1382. آمار و احتمال مقدماتی، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ هجدهم.
بهیار، م. ب. 1382. بررسی پدیدۀ سرمازدگی در استان چهارمحال و بختیاری از دیدگاه همدیدی- دینامیکی، فصلنامۀ تحقیقات جغرافیایی، شمارۀ 69، صص 107- 120.
توکلی، م.، حسینی، م. 1385. ارزیابی شاخص‌های یخبندان و شروع پاییزۀ آن در ایران (مطالعۀ موردی: ایستگاه اکباتان همدان)، مجلۀ علمی نیوار، صص 60- 61.
جهانبخش، س.، رضایی، س.، قاسمی، ا. ر.، تدینی، م. 1390. تحلیل سینوپتیکی یخبندان‌های بهارۀ تبریز (مطالعۀ موردی: سرمای بهار 1382 و 1383)، فصلنامۀ تحقیقات جغرافیایی، سال 26، شمارۀ سوم، پاییز 1390، شمارۀ پیاپی 102، شمارۀ صفحه پیایی 17272- 17248.
ذوالفقاری، ح.، زاهدی، غ.، سجادی‌فر، ط. 1391. پیش‌بینی تاریخ آخرین یخبندان‌های بهاری در غرب و شمال‌غرب ایران، جغرافیا و پایداری محیط، شمارۀ 4، صص 59- 74، پاییز 1391.
ربانی، ف.، کرمی، ف. 1388. بررسی روند تعداد روزهای یخبندان در استان خراسان شمالی، فصلنامۀ جغرافیای طبیعی، سال اول، شمارۀ 4، تابستان 1388، صص 85- 94.
رحیمی، م. 1378. بررسی احتمال زمانی وقوع یخبندان‌های دیررس بهاره و زودرس پاییزه در البرز مرکزی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
رضایی، ع. 1381. مفاهیم آمار و احتمالات، نشر مشهد، چاپ سوم.
سازمان هواشناسی کشور 1387. آمار و اطلاعات هواشناسی ایستگاه سینوپتیک سقز ( استان کردستان).
علیجانی، ب.، هژبرپور، ق. 1386. تحلیل همدید یخبندان‌های استان اردبیل، جغرافیا و توسعه، 10.
علیزاده، ا. 1386. اصول هیدرولوژی کاربردی، انتشارات دانشگاه امام رضا، چاپ بیست و دوم، ص 682.
مجردقره‌باغ، ف. 1379. شاخص‌های یخبندان، مجموعه مقالات دومین همایش سرما و یخ‌زدگی گیاهان زراعی و باغی کشور، تهران.
محمدی، ح. 1385. آب و هواشناسی کاربردی، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول، ص 99.
محمدی، ح. 1386. جزوۀ درسی آب و هواشناسی کاربردی، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران.
مسعودیان، ا.، دارند، م. 1392. تحلیل همدید یخبندان‌های فراگیر و بادوام ایران، جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، سال 24، پیاپی 50، شمارۀ 2، صص 129- 140، تابستان 1392.
منتظری، م. 1389. تحلیل آماری یخبندان‌های کشاورزی در شهرستان نجف‌آباد، فصلنامۀ جغرافیا و مطالعات محیطی، سال دوم، شمارۀ 4، تابستان 1389.
میرموسوی، ح.، حسین‌بابایی، م. 1390. مطالعۀ توزیع زمانی- مکانی احتمال وقوع یخبندان در استان زنجان، مجلۀ جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، سال 22، شمارۀ پیاپی 43، شمارۀ 3، پاییز 1390، صص 176- 184.
هاشمی، ف. 1348. تجزیه و تحلیل استاتیستیکی از سرمای تهران، انتشارات تحقیقات و بررسی علمی هواشناسی کل کشور.
Bootsma,A. 1976. Estimating Minimum Temperature and Climatologic freeze risk in hilly terrain. Agricultural Meteorology,16.
Easterling,D.R. 2002. Recent changes in frost days and the frost-free season in the United States, American meteorological society, BAMS, 1327-1332.
Karl,T.R. 1998. A Regional Trends and Variation of Temperature and Precipitation in The Impacts of Climate change, Cambridge University Press.
Oliver,J.E., Fairbridge,R.W. 1998. "The encyclopedia of climatology" van Nostramd Reinhold, New York, USA. P124.
Rosenberg,N.J., Myers,R.E. 1962. The nature of growing Season Frost in Nebraska. Monthly Weather Reviwe, 90.
Show,R.H. 1954. Leaf and Air Temperature Under Freezing Condition. Plant Physiology, 29.
Soltani,M., Babu,C.A., Mofidi,A. 2014. Meteorological aspects of an abnormal cooling event over Iran in April 2009, Meteorol Atmos Phys (2014) 124:47–65, DOI 10.1007/s00703-014-0309-5.
Thorn,H.C.S. 1959. The Distribution of Freezing Data and Years, mon. Wea.
Thorn,H.C.S., Shaw,R.H. 1985. Climatologic Analysis of Freezing Data for Iowa. Monthly Weather Reviwe, 86.