فون ماهیان بومی ایران درمعرض تهدیدها و مخاطرات زیست محیطی بوده و ذخایر برخی از آنها در حال کاهش است در حالی که برخی از گونه های ماهیان ایران هنوز از نظر علمی شناسایی نشده و به طور اصولی طبقه بندی نگردیده اند . ماهیان بومی دارای ارزش های متعددی می باشند این ماهیان جزیی از ذخایر ژنتیکی و بانک ژنی مجموعه حیات یک ناحیه محسوب می شوند .
هدف از ارایه این مقاله تاکید بر اهمیت مطالعات بنیادی ماهی شناسی شناساندن عوامل موثر بر نابودی نسل ماهیان و توجه به جوانب زیست محیطی توسعه پایدار شیلات و آبزی پروری است با مروری بر تاریخچه ماهی شناسی در ایران و اهمیت ماهیان بومی آبهای داخلی عوامل موثر بر این ماهیان مورد توجه و تعمق قرار گرفت با رجوع به منابع و بر مبنای مشاهدات و تجربیات علمی دلایل کاهش ذخایر و دگرگونی زیستگاهی و نژادی ماهیان آبهای داخلی مورد بررس قرار گرفت. ماهیان ایران در ادوار تاریخی گذشته و پیش ازآن در معرض فشار زیست محیطی و تغییرات ناشی ازآن بوده اند و عوامل صنعتی اثر تشدید کننده ای بر این روند داشته است . عوامل پیش از صنعت شامل :تغییر شرایط اقلیمی ، از بین رفتن پوشش گیاهی، آبیاری هیبریداسیون و دگرگونی ژنتیکی و نژادی ماهیان و عوامل ناشی از توسعه صنعت و افزایش جمعیت شامل از بین رفتن رویش گیاهی افزایش مصارف آب آلودگی صید بی رویه جنگ توسعه پرورش آبزیان و رهاسازی عمدی غیر عمد ماهیان به عنوان مهمترین عوامل موثر بر ماهیان ایران قلمداد گردیده اند نابودی قنات ها ایجاد سدها رها شدن ماهیان غیر بومی و آلودگی از مهمترین عوامل موثر بر ماهیان ناشناخته غیر ماکول و تنوع حیات آبزیان محسوب می گردند . در دریای خزر صید بی رویه و آلودگی مهمترین علل کاهش نسل ماهیان ارزشمند خاوری می باشد باربوس ماهیان ناحیه غرب کشور که پس ار فیل ماهی بزرگترین ماهیان آبهای داخلی محسوب می شوند به علت صید بی رویه آلودگی رودخانه ها ایجاد سد و تغییر زیستگاه در معرض نابودی ذخایر قرار گرفته اند از سال 1375 تا کنون در حدود 140 مکان از پیکره های آبی ناحیه غرب ایران در 350 تلاش صید تنها 80 ماهی از باربوس های بزرگ صید گردید حداکثر وزن ماهیان صید شده 8 کیلوگرم می باشد ذخایر ماهی شیربتbarbus grypus و ماهی سلیمانی barbus subquincaniatus در رودخانه گاماسیاب طویل ترین سیستم رودخانه ای ایران نابود شده است .
ذخایر سایر باربوس های بزرگ جثه که برخی به وزن بیش از 150 کیلوگرم می رسند مانند ماهی سونگ b.esocinus و b.barbulus نیز در حال کاهش است .
)