1
استادیار مهندسی محیط زیست دانشکدة محیط زیست دانشگاه تهران، همکار علمی مرکز ملی اقیانوس شناسی
2
استادیار مرکز ملی اقیانوس شناسی
چکیده
محیط زیست دریای خزر در اثر بهره‌برداری عظیم انسانی و تخلیة مقادیر زیادی از فاضلاب‌های شهری، صنعتی و کشاورزی تحت فشار بسیار زیاد است. مواد زاید ناشی از فعالیت انسانی به دریای خزر ریخته شده و محیط زیست دریایی و اکوسیستم دریای خزر را تهدید می‌کنند. ورود مقادیر عظیم آلاینده‌ها به دریای خزر به لزوم شناخت فیزیکی شیمیایی آب این دریا اهمیت خاصی می‌دهد . در این مقاله خصوصیات pH در مجاورت ایران و در آبهای منطقة جنوبی دریای خزر، در تابستان 1382و بهار و پاییز 1383، با اندازه‌گیری‌های انجام شده بررسی و ارائه شده است. این نتایج به‌عنوان اطلاعات پایه در ارزیابی محیط زیستی سواحل جنوبی دریای خزر از اهمیت برخوردار هستند. در تابستان، زمانی‌که حداکثر درجة حرارت آب و شدت ترموکلاین فصلی بالاترین درجه را نشان می‌دهد مقادیر pH مشاهده شد و pH در سطح آب بیشتر 35/8 تا 4/8 بوده و در عمق 80 متر و بیشتر برابر با 2/8 مشاهده شد. در پاییز و در زمان عمیق شدن لایة سطحی و فرسایش ترموکلاین فصلی، مقادیر pH مشاهده شده نسبت به تابستان کاهش نشان داد و در سطح آب در خارج از فلات قاره بیشتر 25/8 بوده و در روی فلات قاره در منطقة مورد مطالعه بین 3/8 تا 35/8 مشاهده شد و با افزایش عمق بتدریج کاهش یافت. در بهار، در زمان تشکیل مجدد ترموکلاین فصلی (پس از بین رفتن آن در زمستان)، درجة حرارت کم و بیشترین ورودی آب رودخانه‌های محلی، pH در سطح آب بیشتر 25/8 بوده، و در 30 متر عمق به 2/8 کاهش یافت. نتایج ارائه شده نشان دهندة تغییرات فصلی pH در فلات قاره و مناطق ساحلی خزر در اثر تغییرات فصلی درجة حرارت و ساختار حرارتی ستون آب، خصوصیات ترموکلاین فصلی، خصوصیات و میزان آب ورودی رودخانه‌های محلی و شدت پروسه‌های تولید، یا تجزیه است.
)