گازازن بر عکس اغلب مواد آلوده کننده هوا که در اثر سوخت و تولید انرژی ایجاد شده و وارد هوا می شوند تحت شرائط خاصی دراثر فعل و انفعالات فتوشیمی گازهای آلوده کننده هوا تولید می شود.
چون اشعه خورشید یکی از فاکتورهای مهمی است که برای تولید ازن آلودگی هوا لازم است و در تهران نیز اشعه خورشید بسیار شدید می باشد لذا مطالعه و سنجش این گاز در تهران دارای اهمیت زیادی است.
مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران از اوائل سال 1352 بطور مرتب به اندازه گیری گازان سطح زمین مشغول می باشد. نتایج این اندازه گیری در این مقاله آورده شده است.
یکی از فاکتورهای اصلی محیط زیست هوا است که برای تنفس بشر و دیگر موجودات زنده لازم است. بطور متوسط هر شخص در حال استراحت به 8 متر مکعب هوا در 24 ساعت و در حال ‘کارهای سخت بدنی به 20 متر مکعب هوا و یا بیشتر در هر 24 ساعت احتیاج دارد.
هوائی که ما تنفس می کنیم علاوه بر اکسیژن (21درصد) و ازت (78 درصد) دارای مقدار کمی اکسید و کربن و بخار آب و گازهای دیگر می باشد‘ که دارای منبع طبیعی بوده و بدون دخالت انسان بوجود می آید. چنین هوائی را که معمولا در خارج شهرها و مناطقی که فاقد کارخانه و صنایع سنگین می باشند وجود دارد هوای پاک می نامند.
در شهرها و دیگر نقاط تجمع مردم‘ در اثر فعالیت بشر هوا آلوده می شود. منبع این آلودگی هوا‘ سوخت خانه ها و کارخانه ها و وسائل نقلیه موتوری است . هر قدر سوخت ناقص تر انجام گیرد مواد مضر آن که وارد اتمسفر می شود نیز بیشتر خواهد بود.
بطور مختصر اثرات وزیانهای آلوده کنندگیهای مختلف هوا بشرح زیر می باشند.
1. آلودگی هوا بطور کلی بر روی دستگاه تنفسی اثر زیان بخشی دارد و یکی از عوامل اصلی بیماریهای تنفسی می باشد. بطور مثال سرطان ریه در شهرهائیکه دارای هوا ی آلوده هستند . بیشتر از نقاطی است که دارای هوای تقریبا پاک می باشند.
2. آلودگی هوا باعث کندی رشد گیاهان و احتمالا از بین رفتن آنها می شود.
3. باعث مسمومیت دامها می گردد. چنانچه در دهات نزدیک منابع آلودگی هوا مسمومیت دامی مشاهده شده است.
4. بر روی فلزات نیز اثر می نماید چنانچه فولاد در نقاطی که هوای آلوده دارند 2 تا 4 برابر سریعتر از بین می رود تا در خارج ازشهرها‘ همچنین آلودگی هوا باعث خرابی سنگهای ساختمانی و ورقه شدن رنگها و تغییر رنگ آنها میگردد.
آلوده کننده های اصلی هوا عبارتند از منواکسید کربن – اکسید دو کربن – ایندرید سولفورو- اکسیدهای ازت- گاز ازن- هیدروکربورها و ذرات هوا
در این مقاله درباره گازازن و نتایج اندازه گیری آن در تهران بحث شده است.
گاز ازن همان طور که ذکر شد تحت شرایط خاصی بشرح زیر تولید می گردد.
1. وجود گاز No2 و هیدروکربورها در هوا
2. اشعه شدید خورشید
3. انورژن سطح زمین
بنابراین از وجود گاز ازن در تهران میتوان نتیجه گرفت که مقدار زیادی گاز No2 در هوای تهران موجود بوده و علاوه بر آن در تابستان انورژن سطح زمین بوجود می اید.
)