ارزیابی برنامه‌های توسعه سند چشم انداز 1404 ایران از منظر محیط زیستی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده مدیریت کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

2 گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه سمنگان، سمنگان، افغانستان.

چکیده

بهره ­مندی از محیط زیست مطلوب، سازگاری توسعه با محیط زیست و تحقق اصل پنجاهم قانون اساسی از مهمترین مأموریت­های سند چشم­انداز 1404 می­باشد. در این راستا، ارزیابی برنامه­ های پنجساله سند چشم ­انداز 1404 می ­تواند به تحقق مأموریت ­های محیط زیستی کشور کمک کند. هدف از پژوهش حاضر ارزیابی و اولویت­ بندی برنامه­ های توسعه سند چشم ­انداز 1404 از منظر محیط ­زیستی می­ باشد. اطلاعات مورد نیاز از مرکز سیاست و قانون محیط­ زیستی دانشگاه ییل و مرکز شبکه بین المللی اطلاعات علوم زمین دانشگاه کلمبیا در بازه زمانی 2022-2005 استخراج گردید. به منظور بررسی عملکرد محیط زیستی از روش تحلیل سلسله مراتبی با تجمیع 32 شاخص شامل سه زیرمعیار سطح یک تغییرات اقلیم با وزن 0.38، احیا اکوسیستم با وزن 0.42 و بهداشت محیط با وزن 0.2 استفاده گردید. همچنین فاصله مقدار هر زیرشاخص محیط زیستی در هر برنامه­ توسعه با اهداف خوب و بد هر شاخص مورد بررسی قرار گرفت و در سه وضعیت نرمال، نامناسب و بحرانی ارائه گردید. بر اساس نتایج، برنامه ششم توسعه با نمره 0.363 رتبه اول، برنامه چهارم توسعه با نمره 0.341 رتبه دوم و برنامه پنجم توسعه با نمره 0.296 رتبه سوم را داشته است. همچنین، برنامه چهارم در 5 شاخص، برنامه پنجم در 7 شاخص و برنامه ششم در 13 شاخص رتبه اول را داشته ­اند. به طور کلی برنامه ششم توسعه عملکرد بهتری در حفاظت از محیط زیست داشته است. علی­رغم تأکید سند چشم­انداز توسعه 1404 ایران بر بهبود محیط زیست، ایران در اکثر زیرشاخص ­های عملکرد محیط زیستی وضعیت نگران کننده ­ای دارد که لازم است در برنامه ­های توسعه آتی مورد توجه قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


Ahani, Mona, & Afshar Kazemi, Mohammad Ali. (2021). Expounding the Place of Iran In the World Based on The Sustainable Development: An Environmental Approach. Journal of Sustainability, Development & Environment, 2(2), 35-52. (In Persian).
Anselmi, D., D’Adamo, I., Gastaldi, M. et al. A comparison of economic, environmental and social performance of European countries: a sustainable development goal index. Environ Dev Sustain (2023). https://doi-org.ufs.idm.oclc.org/10.1007/s10668-023-03496-3.
Asgari, N., Ahmadi, A., & Aminesmaeili, H. (2021). Monitoring Iran's Environment on The Horizon of The Vision Document for The Period Of 2006-2016 (Comparative Performance with Surrounding Nations and Identification of Critical Areas). Strategy, 30(2), 333-362. (In Persian).
Bhattacharya, A.; Geraghty, J. & Young, P. 2010. Supplier Selection Paradigm: An Integrated Hierarchical QFD Methodology Under Multiple-Criteria Environment, Applied Soft Computing, 10, 1013–1027.
Dantes, 2003. Environmental Performance Indicators. Http://Www.Dantes.Info/ Tools & Methods/ Environmental Information/Enviro_Info_Spi_Epi.Html.
DEFRA (Department for Environment, Food and Rural Affairs), 2003. Sustainable Development: The UK Governments Approach, Quality of Life Counts. Sustainable Development Unit, DEFRA, London.
EPCEM. 2003. Environmental Performance Indicators in European Ports. Report Number: 2003-3. The Netherlands: EPCEM Secretariat, Institute for Environmental Studies, Vrije Universiteit.
Eshghei, A., & Alavi, S. (2018). Assess the Situation in Iran And Neighboring Countries in Terms of Environmental Performance Indicators (EPI). Environmental Researches, 9(17), 221-236. (In Persian).
Ishizaka, A., & Labib, A. (2009). Analytic Hierarchy Process and Expert Choice: Benefits and Limitations. OR Insight, 22(4), 201-220.
Jafari Samimi, A., & Ahmadpour, S. M. (2011). The Relationship Between Environmental Performance Index (EPI) And   Economic Growth in Developed Countries. Iranian Energy Economics, 1(1), 55-72. (In Persian).
Jahangard, E. (2018). Development Plans and The Environment in Iran. Journal of Environmental and Natural Resource Economics, 2(2), 105-142. (In Persian).
Kurtz, J. C.; Jackson, L. E. & Fisher, W.S. 2001. Strategies for Evaluating Indicatorsbased On Guidelines from The Environmental Protection Agency’s Office Ofresearch and Development. Ecol. Indic. 1 (1), 49–60.
Lehane, M.; Le Bolloch, O. & Crawley, P. 2002. Environment in Focus, Key Environmental Indicators for Ireland. Environmental Protection Agency, Dublin, Ireland.
Mirsanjari, M. M., & Mohammadyari, F. (2019). Indicators of Sustainable Development with An Emphasis on Environmental Indicators & Their Ranking Using AHP. Environment and Development, 10(19), 73-86. (In Persian).
Oudah, M., Jabeen, F., & Dixon, C. (2018). Determinants Linked to Family Business Sustainability in the UAE: An AHP Approach. Sustainability, 10(1), 246.‏
Parsa, H., & Sajadi, S. Z. (2018). Studying the Trend of Sustainability Indices of Energy in The First Half of Iran’s 20-Year Vision Document. Quarterly Journal of The Macro & Strategic Policies, 6(24), 546-567. (In Persian).
Rebelato, M. G., Rodrigues, A. M., & Ferreira, B. S. (2024). Proposal of an environmental performance index to assess leather-manufacturing companies. Green Technologies and Sustainability, 100106.‏
Rezaee, A., & Keramatzadeh, A. (2020). Evaluation of environmental, economic and social Sustainability of crops (case study: Gorgan County). Journal of Natural Environment, 73(3), 515-528.‏ (In Persian).
Rezaee, A., Mortazavi, S. A., Peykani, G., & Khalilian, S. (2014). Evaluation and comparison of the sustainability level of agronomy crops under drought condition by using MCDA in the east of Zayandeh-Rud river basin. Journal of Environmental Studies, 40(2), 529-540.‏ (In Persian).
Rezaei, H., Rezaee, A., Radmand, H., & Safdary, A. J. (2024). Evaluating Agricultural Sustainability in Afghanistan (Case Study: Nijrab District). Process Integration and Optimization for Sustainability, 1-15.‏
Sajadi, J, Afrasyabi Rad, M, Tavakolinia, J, & Yousefi, H. (2019). The Analysis of The Environment Global Indicators by The Sustainability Development Approach in The Tehran City. HUMAN GEOGRAPHY RESEARCH QUARTERLY, 50(4), 907-927. SID. Https://Sid.Ir/Paper/138945/En
Senir, G. (2024). Evaluation of the environmental sustainability performance of Eastern European countries with integrated MCDM methods. International Journal of Agriculture Environment and Food Sciences, 8(2), 378-391.‏
Yale Center for Environmental Law & Policy Yale University, 2006, Environmental Sustainability Index, Http://Www.Yale.Edu/Esi/
Yale Center for Environmental Law & Policy Yale University, 2008, Environmental Sustainability INDEX, Http://Www.Yale.Edu/Esi.